Kardinaal Eijk en hulpbisschop Hoogenboom brachten op 24 november een diaconaal werkbezoek aan Caritas de Liemers (parochie St. Willibrordus). Zij werden vergezeld door de diocesaan diaconaal werker, diaken Tom van Vilsteren. Zij kregen in de zaal naast de Martinuskerk in Doesburg niet alleen informatie over de ziens- en werkwijzen van Caritas de Liemers, er waren ook externe sprekers die over hun hulporganisatie, werkwijze en doelgroep vertelden. Met een bezoek aan het fiets repair café in Westervoort, dat zijn tienjarig jubileum vierde, werd het diaconale werkbezoek afgesloten.

Voorzitter Ans Gasseling van Caritas de Liemers (officieel: Parochiële Caritas Instelling St. Willibrordus) wees er in haar welkomstwoord op dat het moeilijk is om achter de voordeur te komen van mensen die hulp nodig hebben – enerzijds vanwege de privacyregelgeving en anderzijds vanwege de schaamte rond armoede. Gasseling: “Hoe vinden wij de hulpvragers en hoe vinden zij ons? Voor Caritas de Liemers is samenwerking met hulporganisaties heel belangrijk.”

Na een korte overweging door diaken Adri van Zundert presenteerden zich vervolgens vijf van deze hulporganisaties. Zo vertelden Rick Vermeer en Henry Span over de Stichting Noodverband, opgericht door huisarts Edwin Brugman. Hij kreeg mensen in zijn praktijk die de zorgkosten niet konden voldoen en wilde hen daarbij helpen. De Stichting Noodverband zorgt in noodgevallen voor de financiering van medische hulp. Hiervoor komen bijvoorbeeld onverzekerde mensen in aanmerking, patiënten die moeite hebben de zorgbijdrage te betalen en mensen die het geld niet hebben voor een specialistische ingreep. “Uitsluitend huisartsen kunnen deze patiënten aandragen,” zo benadrukten Vermeer en Span. “Een tiental huisartsen werkt mee en kan deze ondersteuning bieden dankzij donaties van particulieren, bedrijven, instellingen en huisartspraktijken.” De stichting geeft geen geld maar faciliteert medische goederen of diensten. Zoals hulpmiddelen, psychologische hulp of extra fysiotherapiesessies, maar er worden ook gedoneerde hulpmiddelen schoongemaakt en opgeknapt. Met de verbandtrommel-actie wordt gewerkt aan naamsbekendheid en extra inkomsten – kardinaal Eijk kreeg een verbandtrommel uitgereikt.

‘Doorvragen is belangrijk’
Alie Hadders van Santé Partners vertelde vervolgens over de inzet van deze organisatie voor maatschappelijk werk. Het werkterrein is Zevenaar e.o. (zo’n 45.000 inwoners), de aanpak is vooral praktisch, zo benadrukte Hadders. “De combinatie van financiële en psychische nood zien we heel veel. Soms komen de mensen voor een gesprek naar ons kantoor soms gaan we op huisbezoek. We werken met individuen, partners, gezinnen en groepen. Doorvragen is belangrijk: vaak komt iemand met één vraag maar blijkt er meer aan de hand. Zo heeft een slaapcursus geen zin als iemand wakker ligt omdat hij de huur niet kan betalen. En we kijken: Welke hulp kan de omgeving bieden? Wat heeft de cliënt zelf al geprobeerd? Wat gaat wél goed? Ons werk is gratis en een verwijzing is niet nodig.”
De problemen waarvoor hulp wordt gezocht, zijn zeer divers: relatieproblemen, echtscheidingen, rouw, verlies van zekerheid, slaapproblemen, stress, depressieve gevoelens (ernstige gevallen worden uiteraard doorverwezen), heel veel huisvestingsproblemen, opvoedproblemen, eenzaamheid, overbelaste mantelzorgers en middelengebruik – met name alcohol zorgt voor veel problemen. Hadders: “We klinken misschien als Haarlemmerolie, maar dat is niet zo: we werken heel veel samen met organisaties en vrijwilligers zoals sociale raadslieden, schuldhulpverlening en de formulierenbrigade.” Ze wees erop dat iedereen in de situatie kan komen dat hulp nodig is. En dat het soms moeilijk is om je gedrag te veranderen. “Mijn vader citeerde geregeld uit de Bijbel: ‘Wie zichzelf overwint is sterker dan wie een stad inneemt.’ Daar denk ik geregeld aan in mijn werk.”

Hygiënekasten
Aurore Broersma volgde de opleiding tot diaconaal assistent aan het Ariënsinstituut. Zij gaf een toelichting op het project van de hygiënekasten op diverse scholen. Broersma is lid van de ouderraad en hoorde dat sommige meisjes geen geld voor hygiëneproducten hebben. “Kinderen zijn soms hard voor elkaar,” zo zei ze. “Daarom zijn vorig jaar hygiënekasten geplaatst waarin tandpasta, shampoo, deo, maandverband en tampons in papieren tasjes gratis verkrijgbaar zijn.” Bij de evaluatie bleek dat het in de ene school beter loopt dan in de andere. Zo is het bij de VMBO praktijkopleiding als een soort supermarkt ingericht en loopt het goed. Terwijl het in de MAVO achter de balie staat en kinderen erom moeten vragen. Broersma: “Dat werkt dus minder, omdat anonimiteit belangrijk is. We gaan nu werken met een bestellijst, waarna leerlingen hun bestelling op kunnen halen in een tasje. Hopelijk verlaagt dat de drempel. Ook in de HAVO-VWO school loopt het niet. Daar gaat de school voor een anonieme kast zorgen.”

‘Niet dweilen met de kraan open’
Wout Stempfoort gaf een inkijkje in zijn werk als bewindvoerder voor Pro Cure Bewindvoering. Hij helpt inmiddels 35 mensen met hun financiën en wordt daarvoor steeds door de rechtbank benoemd. De oorzaken van financiële problemen zijn divers: van een echtscheiding tot analfabetisme. Soms liggen er bij mensen vuilniszakken vol met ongeopende post. Stempfoort: “Eerst gaan we analyseren: wat zijn de inkomsten en uitgaven en hoe zijn de schulden? Daarna gaan we stabiliseren om de schuld af te kunnen lossen. Soms kan ik namens de cliënten een beroep doen op de caritas en dat is heel fijn. We willen niet dweilen met de kraan open: geestelijke en maatschappelijke hulp zijn vaak nodig om uit de schulden te komen, net als aanpassing van het uitgavenpatroon.” Postorderbedrijven zorgen bijvoorbeeld voor veel ellende, zo merkt Stempfoort in zijn praktijk.
Zijn cliënten vormen een zeer diverse groep, soms ontstaan problematische schulden door psychische problemen, soms ligt verkwisting eraan ten grondslag. “Je dient mensen, maar soms moet je ook hard zijn. Mijn taak als bewindvoerder eindigt na een uitspraak van de rechter. Maar altijd is er grote blijdschap als mensen weer uit de schulden zijn.”

Ingrid Weideveld-Buitenhuis is sociaal raadsvrouw bij het Financieel Trefpunt Zevenaar. Daar kunnen mensen terecht met vragen over geld, uitkering, inkomen, juridische zaken of administratie. Ook is er een belastingaangiftehulp. “We krijgen veel vragen over toeslagen,” zo vertelt de sociaal raadsvrouw. “Er is veel angst bij mensen – als ik het niet goed aanvraag, wat gebeurt er dan? Zelfs bij de energietoeslag was er vrees deze ten onrechte te ontvangen.” Ze doet veel aanvragen namens mensen voor bijvoorbeeld voedselbank, regelingen en toeslagen. Maar ook bemiddeling bij huurconflicten hoort tot de taken. “We werken op afspraak maar hebben eveneens een inloopspreekuur. We doen in ons werk geregeld een beroep op fondsen en kijken met een warm hart naar de caritas die ons af en toe helpt.”

V.l.n.r.: mgr. Hoogenboom, kardinaal Eijk, diaken Van Vilsteren, Ans Gasseling bij de banier van Caritas de Liemers

Na de lunch gaven voorzitter Ans Gasseling, Peter Boonman (werkgroep Zevenaar) en Richard van Onna (werkgroep Groessen) een toelichting op het werk van Caritas de Liemers. De huidige St. Willibrordusparochie is een samenvoeging van dertien parochies met evenzoveel PCI-instellingen. Inmiddels zijn er 12 (bijna 13) werkgroepen opgericht die het caritaswerk doen. Gasseling: “We krijgen diverse soorten hulpvragen: donaties aan voedselbanken, kledingbanken en andere organisaties. Met deze organisaties spreken we geregeld, zodat we hulpvragen in beeld krijgen. Maar we organiseren ook ontmoetingen voor doelgroepen en recent een Allerzielenviering in een inmiddels gesloten kerk. In de toekomst hopen we meer individuele mensen te kunnen helpen en minder via andere organisaties steun te verlenen.”
Boonman en Van Onna vertelden vervolgens over de praktijk: zo min mogelijk vergaderen en vooral handelen is hun devies. Boonman: “We komen hulpvragen op het spoor door contacten met organisaties zoals Thuiszorg, die komen achter de voordeur. Er is veel schaamte rond armoede. Sinds januari dit jaar hebben we in Zevenaar en omgeving ruim dertig individuen geholpen, opvallend veel jonge mensen en met name jonge moeders. We hebben heel veel mogelijk gemaakt: van een wasmachine tot grafrechten, van een fiets tot voedselbonnen. Aangrijpend was het geval van de vrouw voor wie we vloerbedekking kwamen regelen. Uiteindelijk bleek ze bijna niets meer te kunnen zien en zijn we met haar naar de opticien gegaan. Daaruit blijkt hoe belangrijk het persoonlijke contact is.”

‘Spin in het web’
Kardinaal Eijk zei in zijn dankwoord onder de indruk te zijn van de inzet en de verhalen. “We proberen elk jaar een diaconaal werkbezoek te brengen aan een parochie. Meestal lopen we dan mee met een project, dit jaar was het anders en kregen we te horen hoe Caritas de Liemers als een spin in het web samenwerkt met andere organisaties. Mijn complimenten, we hebben echt een inkijkje gekregen in jullie werkzaamheden.” Kardinaal Eijk verwees naar de afbeelding van St. Martinus, die in de zaal hing. “Hij deelde niet alleen zijn mantel met een naakte bedelaar, hij gaf hem tevens zijn waardigheid terug. En dat doen jullie ook als jullie kleding of voedsel verstrekken: jullie geven iemand zijn of haar waardigheid terug. Martinus zag ‘s nachts in een droom Christus in zijn rode mantel, die hem bedankte voor het geschenk. In die zin willen we als Aartsbisdom Utrecht en als Caritas de Liemers zorgen voor onze medemens in nood.”

Aansluitend gingen kardinaal Eijk, mgr. Hoogenboom en diaken Van Vilsteren naar Westervoort, waar ze een bezoek brachten aan het fiets repair café. Dat bestaat tien jaar maar heeft een wat onzekere toekomst: er moet uitgekeken worden naar een nieuwe locatie. Fietsenmakers John en Samir kregen beiden een cadeaucheque van diaken Adri van Zundert. De opgeknapte fietsen zijn vaak voor nieuwe Nederlanders of mensen met een kleine beurs. Van Zundert: “We maken hier niet alleen fietsen, we maken ook verbinding. Er komen hier mensen werken met een achterstand op de arbeidsmarkt, maar ook een wis- en natuurkundeleraar die overspannen was. Hij heeft zich inmiddels laten omscholen tot fietsenmaker en werkt nu elders.”