Vanwege de jaarlijkse ‘Dag van het Jodendom’ in de R.-K. Kerk bezochten kardinaal Eijk, als aartsbisschop van Utrecht, en mgr. H.W. Woorts, bisschop-referent voor Kerk en Jodendom en voorzitter van de Diocesane Werkgroep Kerk en Jodendom, op zaterdag 23 januari de Liberaal Joodse Gemeente (LJG) Gelderland. De ontmoeting vond plaats in en bij de sjoel (synagoge) te Dieren.

Naast de leden van de LJG Gelderland waren aanwezig leden van de Raad van Kerken te Dieren, het pastoraal team van de St. Eusebiusparochie (waartoe Dieren behoort) en van de Diocesane Werkgroep Kerk en Jodendom. Kardinaal Eijk en mgr. Woorts omschrijven het bezoek als “hartelijk en verrijkend.” Mgr. Woorts: “Dat was direct merkbaar bij aanvang. De voormalig voorzitter dhr. M. Mendel stond ons buiten op te wachten en liet blijken hoe welkom wij waren.”

Geschiedenis sjoel
Mevrouw Manja Pach vertelde over geschiedenis van de kleine Dierense sjoel. Deze werd omschreven als een “typisch voorbeeld van een eenvoudig mediene (provincie, ofwel buiten Amsterdam) sjoeltje” waarvan er in Nederland vanaf de 19de eeuw honderden hebben gestaan. De sjoel van Dieren is in 1884 ingewijd en in gebruik gebleven tot in de Tweede Wereldoorlog. Doordat in 1943 de meeste Joden zijn weggevoerd, kreeg de sjoel nadien verschillende andere bestemmingen. In 2010 kon de her-inwijding plaatsvinden, met een lichte ruimte erbij aangebouwd, voor ontmoetingen en samenkomsten voor de kinderen tijdens de diensten. Mevrouw Riet Mendel gaf vervolgens een inleiding over het ontstaan en de ontwikkeling van het Joods Progressief Jodendom, in het bijzonder in Nederland.

‘Heilige Ark’
Na deze lezingen werd de sjoel bezocht. Gewezen werd onder meer op een stuk muur dat bewust onbeschilderd is gebleven. Dat is een Joods gebruik – om iets onaf te laten – om ons eraan te herinneren dat het leven nog niet af is, de voltooiing moet nog komen. Bijzondere aandacht kreeg de ‘Heilige Ark’, de kast met de Thorarollen. Deze eerste vijf boeken van de Bijbel – de ‘boeken van Mozes’ – zijn prachtig versierd met onder andere een klein schild van zilver met daarop de twee stenen platen met de Tien Geboden. Ook hing aan de Thorarollen een zilveren aanwijsstokje, een zogeheten ‘Jad’, want het Woord van God raak je uit eerbied niet aan. Op de vraag “waarom van zilver en niet bijvoorbeeld van koper?” luidde het antwoord: “Van zilver worden geen wapens gemaakt.”

In de sjoel sprak vervolgens voorganger Mischa Schrijver over het thema ‘Barmhartigheid’. Hij wees erop hoe belangrijk het gebod voor Joden is om vluchtelingen op te nemen, want – indachtig de eigen Joodse geschiedenis –  “we zijn zelf vreemdeling geweest in het land Egypte.” Barmhartig zijn voor de vluchtelingen nu is dus wezenlijk.

Joodse wortels
Als laatste sprak kardinaal Eijk. In navolging van met name paus Johannes Paulus II, paus Benedictus XVI en paus Franciscus wees hij erop hoe essentieel het is voor ons christenen om onze Joodse wortels te (er)kennen en elkaar te kennen en bemoedigen, in het geloof alsook in onze gezamenlijke opdracht als gelovige mensen in onze huidige samenleving. Kardinaal Eijk riep het belang van ‘Nostra aetate’ in herinnering. Deze verklaring van het Tweede Vaticaans Concilie uit 1965 was een keerpunt met name in de relatie met het Jodendom en opende de weg om van vijanden en vreemden broeders en zusters te worden. Tevens verwees hij naar de publieke verklaring van de Nederlandse bisschoppen uit 2014 waarin haat tegen Joden als verwerpelijk wordt beschouwd (lees hier de volledige tekst van kardinaal Eijk).

Een gezamenlijke lunch vormde de afsluiting van de bijeenkomst. De oudste deelnemer – ooit als Joods meisje gevlucht uit Nazi-Duitsland – sprak uit hoe blij zij was dat deze ontmoeting kon plaatsvinden. Als dank voor de gastvrijheid bood kardinaal Eijk een plant aan voor de ontmoetingsruimte, die met vreugde werd herkend als een ‘Tien Geboden-plant’.
Dit bezoek was het tweede aan een Joodse gemeente. Het eerste was in 2014 aan de Orthodox Joodse Gemeente te Amersfoort. Volgend jaar rond de Dag van het Jodendom zal weer een bezoek worden gebracht aan een Joodse gemeente ergens in het Aartsbisdom Utrecht.