Diaconie

Diaconie en caritas zijn wezenlijke elementen van de R.-K. Kerk. Het woord ‘diaconie’ komt van het Griekse diakonia en betekent dienst. Caritas betekent liefde. De Kerk ziet caritas en diaconie, in de zorg voor de naaste(n), als één van haar belangrijkste taken. In caritas en diaconie maakt de Kerk concreet werk van een meer rechtvaardige wereld.

Lokaal gebeurt dat in parochies en geloofsgemeenschappen. In de parochies wordt de diaconie uitgevoerd door de leden van de pastorale teams en vrijwilligers, waarvan er een aantal als diaconaal assistent werkzaam zijn (klik hier voor meer informatie over de opleiding tot diaconaal assistent). De Parochiële Caritas Instelling (PCI) ondersteunt dit werk. Daarnaast verlenen de lokale caritaswerkgroepen noodhulp aan degenen die daar om vragen. Er worden ook lokale en regionale projecten gesteund die de armen ten goede komen.

Belangstellenden kunnen zich gratis abonneren op de Diaconale Nieuwsbrief die vier keer per jaar verschijnt. Daarnaast besteedt ook het bisdomblad ‘Op Tocht’ in elk nummer aandacht aan diaconie; nieuwsberichten over diaconie op deze website zijn hier te vinden.

Vanuit het Aartsbisdom Utrecht krijgen de PCI-en ondersteuning. Vragen en berichten kunnen bij de volgende personen worden ingediend:

• diaken Tom van Vilsteren, diocesaan diaconaal werker, diaconaalwerker@aartsbisdom.nl
• diaken Arnauld Dols, adjunct econoom, Dols@aartsbisdom.nl:
  begrotingen en jaarrekeningen en machtigingsaanvragen voor alles wat de normale bedrijfsvoering te boven gaat (denk aan het aanvaarden van legaten en erfenissen, maar ook aan het aan- en verkopen van gronden of onroerend goed en het aangaan van huur- en pachtovereenkomsten; zie ook het Algemeen Reglement art 18).
• Rob Knoren, secretaris van de econoom, R.Knoren@aartsbisdom.nl:
  aanvragen benoeming of herbenoeming of ontslag.

De aartsbisschop van Utrecht kardinaal Eijk en hulpbisschop mgr. Hoogenboom brengen jaarlijks een bezoek aan diaconale projecten in één of meer parochies. Zo worden zij geïnformeerd over de diaconale inzet in de lokale geloofsgemeenschappen.

Sinds 2003 wordt elke drie jaar de Ariëns Prijs voor Diaconie uitgereikt aan een diaconaal project of activiteit in het Aartsbisdom Utrecht.

Officialaat / Kerkelijke rechtbank

Een kerkelijke rechtbank is een rechtbank waar rechtsgeschillen behandeld worden op basis van het kerkelijk recht en waarvan de oplossing tot de bevoegdheid van de Kerk behoort. De kerkelijke rechtbank is onder andere bevoegd om een onderzoek naar de eventuele ongeldigheid van een huwelijk in te stellen.

In november 2022 vertelde drs. P.J.M. Bastiaansen (Hoofd bureau Officialaat van het Aartsbisdom Utrecht) in het bisdomblad ‘Op Tocht’ wat de belangrijkste werkzaamheden zijn van het Officialaat. Lees het artikel hier.

Korte uitleg bij de procedure tot ongeldigverklaring van een huwelijk

Een huwelijk is een liefdeverbond tussen man en vrouw voor het hele leven, dat de liefdeband tussen Christus en Zijn bruid, de Kerk, afbeeldt. Geen mens kan deze band verbreken (Matteüs 19,6) en niets kan deze liefde blussen, want sterk als de dood is de liefde (Hooglied 8,6-7).

Daarom is een huwelijk voor de Katholieke Kerk een sacrament: een heilige en onverbreekbare band. Een mislukt huwelijk kan uitlopen op een burgerlijke echtscheiding. Een kerkelijk equivalent van de burgerlijke echtscheiding bestaat niet.

In bepaalde gevallen is het zinvol om na te gaan of er wel een geldig huwelijk is geweest. Er is een aantal juridische gronden die een onderzoek rechtvaardigen.

Iemand die van mening is dat zijn/haar kerkelijk huwelijk voor zo’n onderzoek in aanmerking kan komen, kan een verzoek richten tot de kerkelijke rechtbank van zijn/haar bisdom.

De procedure voor de ongeldigverklaring van een kerkelijk huwelijk kent doorgaans het volgende verloop:

A) Fase van het vooronderzoek

De kerkelijke rechtbank is bevoegd om het huwelijk te onderzoeken op zijn ongeldigheid wanneer het huwelijk in het betreffende bisdom gesloten is of als één van de echtgenoten er woonachtig is.
Een kerkelijke procedure kan beginnen nadat de burgerlijke echtscheiding uitgesproken is.

De aanvragende partij vult een formulier in, waarop om de nodige informatie verzocht wordt om te beoordelen of en zo ja, welke procedure tot ongeldigverklaring mogelijk is. Als gebleken is dat de kerkelijke rechtbank bevoegd is, wordt met de aanvragende partij (in de procedure ‘actor’ of ‘actrix’ genoemd) een consultatief gesprek gevoerd.

Vervolgens wordt de andere partij (in de procedure ‘conventus’ of ‘conventa’ genoemd) uitgenodigd voor een gesprek om zijn/haar visie kenbaar te maken, zodat een duidelijk beeld van de periode rond de huwelijkssluiting verkregen wordt.

Indien men met vrij grote zekerheid kan voorzien dat een procedure niet tot het gewenste resultaat zal leiden, en om valse hoop te vermijden, wordt de procedure soms afgeraden.

B) Officieel gedeelte van het onderzoek

Dit onderzoek heeft tot doel het verzamelen van de noodzakelijke gegevens over de motieven van de huwelijkssluiting en het verloop van het huwelijk. Dit gebeurt door de verklaringen van (indien mogelijk) beide partijen en hun getuigen.
Het onderzoek heeft beslist niet tot doel een moreel oordeel uit te spreken over de echtgenoten en zal zich niet bezighouden met de schuldvraag. De cruciale vraag is of er sprake geweest is van een geldig gesloten huwelijk, zoals de Kerk dat verstaat.

De verzamelde gegevens zijn vertrouwelijk en worden uitsluitend gebruikt in het kader van de kerkelijke procedure tot ongeldigverklaring van het huwelijk. Dat geldt voor de echtgenoten, de getuigen en de medewerkers van de kerkelijke rechtbank. De rechters en alle personeelsleden van de kerkelijke rechtbank zijn ambtshalve verplicht tot geheimhouding. Daardoor is de privacy van alle betrokkenen steeds gegarandeerd.

1ste stap: aanvang proces

Beide partijen krijgen een kopie van de volgende beslissingen:
* of het verzoek om een onderzoek te starten, aanvaard of verworpen wordt;
* op welke punt(en) het onderzoek gevoerd wordt;
* in welk soort proces het onderzoek gevoerd wordt;
* wie de rechter(s) en de medewerkers zijn die zich met de zaak zullen bezighouden.

Ter aanvulling op de consulentgesprekken kunnen beide echtgenoten voor een gesprek uitgenodigd worden, waarin de volgende onderwerpen aan bod komen: de levensloop, het karakter, de verkering, het huwelijksbesluit en de wijze waarop het huwelijk tot stand kwam, de achtergronden en de factoren die van invloed waren op het mislukken van het huwelijk.

* Als één van beide echtgenoten deelname weigert, zal het onderzoek toch doorgaan tot en met de eindbeslissing.

2de stap: getuigen

Beide partijen kunnen een aantal getuigen voorstellen, voor de aanvragende partij is dit verplicht.

Getuigen zijn personen die op de hoogte zijn van het ontstaan en het verloop van het huwelijk (ouders, broers of zusters, vrienden en kennissen). Het is noodzakelijk dat de partijen deze mensen persoonlijk, uitdrukkelijk en recentelijk gevraagd hebben of ze bereid zijn om mee te werken aan de procedure. Men dient dan hun naam, adres, telefoonnummer en relatie tot de partij aan de kerkelijke rechtbank door te geven.

3de stap: de verdediger van de huwelijksband

Als alle gegevens verzameld zijn, gaat het dossier naar de verdediger van de huwelijksband. Het is zijn taak om elementen naar voren te brengen die redelijkerwijs pleiten vóór de geldigheid van het huwelijk.

De rechter(s) zijn onafhankelijk in hun oordeel en kunnen uiteraard tot een andere conclusie komen dan de verdediger van de huwelijksband.

4de stap: inzage van de akten

Wanneer alle verklaringen en getuigenissen zijn afgelegd, en de verdediger van de huwelijksband zijn bemerkingen heeft ingediend, worden beide partijen afzonderlijk uitgenodigd om de gespreksverslagen te komen lezen. Zij krijgen de kans opmerkingen te maken.
Wanneer de andere partij niet heeft meegewerkt aan het onderzoek, verliest hij/zij het recht op deze inzage.

5de stap: de uitspraak

De rechter of het college van rechters doet uitspraak na een zorgvuldige bestudering van het volledige dossier. Het huwelijk wordt ongeldig verklaard of er wordt geconcludeerd dat de ongeldigheid niet vaststaat. Deze beslissing wordt aan beide partijen meegedeeld. De zittingen van het college zijn niet publiek.

Een beroep tegen de beslissing van de kerkelijke rechtbank is mogelijk binnen 15 werkdagen na de datum waarop de uitspraak werd meegedeeld. Het beroep wordt gericht tot de rechter of rechter-voorzitter die de uitspraak heeft gedaan.

6de stap: uitvoerbaarheid van de uitspraak

Nadat de ongeldigheid van het huwelijk is uitgesproken en daartegen geen beroep is aangetekend, wordt de uitspraak uitvoerbaar.

Na een ongeldigverklaring van het kerkelijke huwelijk is in principe de mogelijkheid aanwezig om opnieuw te kunnen trouwen voor de Kerk. Als het huwelijk niet ongeldig verklaard wordt, is een nieuw kerkelijk huwelijk niet mogelijk.

De kinderen uit het door de Kerk ongeldig verklaarde huwelijk blijven wettige kinderen. Een kerkelijke uitspraak laat ook alle rechten en plichten die voortkomen uit de uitspraak van de burgerlijke rechters onaangetast.

Tijdsduur en kosten

De kerkelijke rechtbanken streven ernaar om binnen een redelijke termijn – één jaar vanaf de opening van het officiële onderzoek – tot een uitspraak te komen. Uit de praktijk blijkt soms dat het onderzoek langere tijd vraagt.

De bijdrage voor het officiële onderzoek voor de ongeldigverklaring van een huwelijk bedraagt 800 euro en is voor rekening van de aanvragende partij.

Contact:
Postbus 14019
3508 SB Utrecht
Tel.: 030 2391962 (op dinsdag en woensdag van 10.00 tot 12.00 uur en van 14.00 tot 16.00 uur)
Fax: 030 2311962
E-mail: officialaat@aartsbisdom.nl

Centrale afdelingen

Algemeen correspondentie adres:
Postbus 14019
3508 SB Utrecht

Bezoekadres:
Maliebaan 40
3581 CR Utrecht
Klik hier voor een routebeschrijving

Receptie:
Tel.: 030 2361570
Fax: 030 2311962
E-mail: receptie@aartsbisdom.nl

Kanselarij
Kanselier/secretaris/studiesecretaris: drs. W.H. van den Dool, diaken
Tel.: 030 2361570
E-mail: vandenDool@aartsbisdom.nl

Chauffeur en ceremoniarius aartsbisschop, coördinator vormselvieringen, coördinator bedevaarten: M. van Mourik
Tel.: 030 2361570 / 06 48034850
E-mail: Ceremoniarius@aartsbisdom.nl

Mw. L.M.M. Andriessen
Tel.: 030 2391956
E-mail: secretariaat@aartsbisdom.nl

Dienst Communicatie
Tel.: 030 2391969
Perschef: mr. J.L.W.M. Zuijdwijk, e-mail: sg@aartsbisdom.nl
Hoofd communicatie: drs. R.L. Enthoven, e-mail: pers@aartsbisdom.nl
Communicatiemedewerker: mw. drs. C.W.M. Wenting, e-mail: redactie@aartsbisdom.nl

Uitgaven:
bisdomblad Op Tocht (maandelijks)
Analecta (4x per jaar)
digitale nieuwsbrief aartsbisdom.nu (tweewekelijks)
Parochiebladenservice
Naamlijst (zie: personeelsdienst)
redactie website www.aartsbisdom.nl

Personeelsdienst en pastorale organisatie
Tel.: 030 2361571
Secretaris: ir. R.L.A. Knoren, e-mail: knoren@aartsbisdom.nl

Economaat
Econoom: mr. J.L.W.M. Zuijdwijk, e-mail: economaat@aartsbisdom.nl
Secretaris econoom: ir. R.L.A. Knoren, tel.: 030 2361575, knoren@aartsbisdom.nl

Adjunct-econoom: A.G.L. Dols, diaken, tel.: 030 2391953, e-mail: dols@aartsbisdom.nl

Adviseur fondsenwerving: drs. S. Harperink, tel.: 030 2361570 / 06 41766647, e-mail: geldwerving@aartsbisdom.nl

Adviseur vastgoed: H.J. Ellenkamp, tel.: 030 2391957 / 06 38215838, e-mail: ellenkamp@aartsbisdom.nl

Hoofd financiën: drs. E.A.M. Veldman, diaken, tel.: 030 2391950, e-mail: veldman@aartsbisdom.nl
Financieel-administratief medewerkster: mw. J.P. Weusten, tel.: 030 2391952, e-mail: weusten@aartsbisdom.nl

IBAN:
– NL66 ABNA 0231 6500 19
– NL18 INGB 0000 0027 03

Pastorale Dienstverlening
Gedelegeerde Katholiek Onderwijs: drs. W.H. van den Dool, diaken, tel.: 030 2361570, e-mail: vandenDool@aartsbisdom.nl
Diocesaan diaconaal werker: A.J.H. van Vilsteren, diaken, tel.: 030 2361570, e-mail: diaconaalwerker@aartsbisdom.nl
Jongerenwerker: mw. Z.M.C. Mijhad, tel.: 030 2361570, e-mail: jongerenpastoraat@aartsbisdom.nl
Medewerker huwelijk en gezin: mw. E.J.F. Bangma-Mertens MSc, tel.: 030 2361570, e-mail: E.Bangma@aartsbisdom.nl

Kerkelijke Instelling Sint Caecilia
Ambtelijk secretaris: M. de Haard, tel.: 06 49957318 (ma & do), e-mail: sintcaecilia@aartsbisdom.nl
Aanvragen van eretekenen: tel.: 06 23379426, e-mail: eretekenen@live.nl

Klik hier voor meer informatie over de Kerkelijke Instelling Sint Caecilia

Officialaat
(tevens bevoegd voor de bisdommen Breda, Groningen-Leeuwarden, ‘s-Hertogenbosch en Rotterdam)
Postbus 14019
3508 SB Utrecht
Maliebaan 40
Tel.: 030 2391962 (op dinsdag en woensdag van 10.00 tot 12.00 uur en van 14.00 tot 16.00 uur)
Fax: 030 2311962
E-mail: officialaat@aartsbisdom.nl

Officiaal: mr. drs. Th.C.M. Hoogenboom
Hoofd bureau Officialaat: drs. P. Bastiaansen
Notaria: mw. A.A.M. Bijvoet, e-mail: A.Bijvoet@aartsbisdom.nl

Klik hier voor meer informatie over het Officialaat

Juni 2016

Een patroonheilige voor de vakantie

We staan weer vlak voor de vakantieperiode. Als columnschrijver krijg ik ook twee maanden vakantie, want het Bisdomblad komt niet uit in de maanden juli en augustus.

In de meeste parochies wordt vlak vóór en tijdens deze maanden gebeden voor een behouden aankomst en een veilige thuiskomst voor mensen die op vakantie gaan of zijn. En we weten dat dat geen overbodig gebed is. Elke jaar weer vallen er de nodige slachtoffers bij verkeersongelukken en sportieve vakantie-activiteiten, zoals zwemmen, bergbeklimmen en noem maar op.

Katholieken hebben vanouds de heilige Christoffel als hun patroonheilige voor onderweg. Een patroonheilige is een heilige die als beschermheilige voor een kerkgebouw, een parochie, een stad, een land, een beroepsgroep of ook een individu wordt vereerd. Voor de vakantiegangers en mensen die op reis zijn, is dat dus de heilige Christoffel. Een patroonheilige kunnen we vragen om voor ons te bidden dat God ons bescherming biedt.

Hoe is Christoffel de patroonheilige voor de reizigers en vakantiegangers geworden? Hij was een martelaar, die vermoedelijk leefde in de derde eeuw. Een legende over hem verhaalt hoe hij op een dag wegtrok uit zijn vaderland Kanaän. Hij wilde in dienst gaan bij de machtigste persoon op aarde. Zo hoopte hij op diens slippen ook carrière te kunnen maken. Dit is – denk ik – uiterst herkenbaar onder mensen.

Hij dacht aanvankelijk dat de koning wel die machtigste man moest zijn en ging dan ook bij hem in dienst. Na een poosje ontdekte hij echter dat die koning bang was voor iemand anders, de duivel. Dan moest de duivel wel machtiger zijn dan de koning. Dus ging Christoffel bij de duivel in dienst. Maar een tijdje later ontdekte Christoffel dat de duivel op zijn beurt weer bang was voor iemand anders, een zekere Jezus Christus, van wie werd gezegd dat hij aan een kruis was gestorven. Ja, dan moest Jezus toch weer machtiger zijn dan de duivel. Maar hoe kon hij nu bij Jezus in dienst komen?

Een kluizenaar gaf hem goede raad: “Daarginds is een diepe rivier. De meeste mensen kunnen die niet doorwaden, wanneer ze naar de andere kant willen gaan. Maar jij, Christoffel, bent zo groot en sterk, jij kunt mensen op je schouders nemen en zo helpen om veilig aan de andere kant van de rivier te komen. Op die manier ben je bij Jezus in dienst.” Christoffel volgde dat advies op.

Toen hij dat enige tijd gedaan had, werd er ‘s nachts aan zijn deur geklopt. Tot zijn grote verbazing stond daar voor zijn huis een klein knulletje, dat hem verzocht om hem naar de andere oever van de rivier te dragen. Dat leek Christoffel een makkie. Maar viel dat effetjes vies tegen. Naarmate Christoffel verder waadde door het water leek dat jongetje steeds zwaarder te wegen. Op een gegeven moment leek het Christoffel wel of hij een groot stuk lood op zijn schouders torste. Met moeite bereikte hij de andere kant van de rivier, zette het ventje met een zucht van verlichting op de grond en keek het vol verwondering aan. Toen maakte het ventje zich bekend: “Christoffel, je hebt mij, Christus Zelf gedragen.”

Vanwege deze legende is Christoffel gekozen als patroonheilige voor reizigers en vakantiegangers. De legende bevat ook een diepere boodschap voor allen die bij Jezus in dienst willen treden. “Al wat ge gedaan hebt voor een van dezer geringsten van mijn broeders, hebt ge voor mij gedaan” (Mat. 25,40). Jezus identificeert zich met medemensen in nood. Door om te kijken in liefdevolle zorg naar onze medemens, vooral die in nood verkeert, zijn we bij Jezus in dienst.

Dat het jongetje op de schouders van Christoffel zwaar weegt, wil zeggen dat het ons veel kost om bij Jezus in dienst te zijn. Dat heeft Christoffel zelf ook ondervonden, want hij verloor omwille van zijn geloof in Jezus als martelaar zijn leven. We kunnen dan ook niet vaak genoeg deelnemen aan de Eucharistie, het sacrament van eenheid en liefde, waarin de Heer onze voeding is en waardoor we zelf Christusdragers worden. De Eucharistie is voor ons tegelijkertijd de grootste gave en de grootste opgave.