Van 2 tot en met 27 oktober vindt in Rome de tweede zitting plaats van de 16de gewone algemene Bisschoppensynode ‘Voor een synodale Kerk: communio, participatio, missio.’ Net als bij de eerste zitting in 2023 zal mgr. Th.C.M. Hoogenboom, hulpbisschop van het Aartsbisdom Utrecht, namens de Nederlandse Kerkprovincie deelnemen. Tijdens een ontmoeting met journalisten op 23 september blikte hij vooruit en terug.

“Toen ik vorig jaar terugkwam van de synode, realiseerde ik me dat ik deel had genomen aan een historische gebeurtenis: een synode waaraan ook niet-bisschoppen hadden deelgenomen en daarbij stemrecht hadden. Er was met deze zitting een boom geplant en nu zouden de vruchten moeten gaan groeien,” zo begint mgr. Hoogenboom zijn inleiding op het gesprek.

Hij vertelt hoe hij zijn enthousiasme na terugkomst heeft gedeeld in de Nederlandse Bisschoppenconferentie, maar ook op andere plekken waar hij daar maar de kans voor kreeg. Belangrijk was vervolgens de instelling door de Bisschoppenconferentie van een Landelijke Werkgroep Synodaliteit, waarin de Bisschoppenconferentie, de Konferentie van in Nederland gevestigde Religieuzen (KNR), de seminaries, de Tilburg School of Catholic Theology, de nieuwe religieuze bewegingen en het project ‘Luisterend op weg’ vertegenwoordigd waren. “In deze werkgroep hebben we onder grote tijdsdruk een ‘Landelijke handreiking voor synodale gesprekken’ opgesteld zodat in parochies, door religieuzen, in katholieke lekenbewegingen en in katholieke maatschappelijke organisaties de synodale gesprekken konden worden voortgezet.”

Instrumentum Laboris
Naar aanleiding van alle gesprekken die begin dit jaar met behulp van de handreiking zijn gevoerd, zijn uiteindelijk vier verslagen gemaakt die naar Rome zijn gestuurd als input voor het Instrumentum Laboris, het werkdocument, voor de tweede zitting van de synode. Dit werkdocument werd in juli gepubliceerd en is gebaseerd op alle input die wereldwijd naar Rome is gestuurd door onder meer Bisschoppenconferenties, religieuzen, religieuze bewegingen en katholieke instellingen. Mgr. Hoogenboom: “Met onze Landelijke Werkgroep Synodaliteit hebben we intussen het Instrumentum Laboris besproken en wij herkenden onze input vanuit Nederland er goed in.”
Wat mgr. Hoogenboom opvalt aan het Instrumentum Laboris is dat de structuur anders is van opzet dan het vorige werkdocument: “Dit keer is het een doorlopende tekst, die focust op bepaalde thema’s. Er zijn niet zoals de vorige keer vragen om over in gesprek te gaan. Waarschijnlijk gaan we met elkaar de tekst in zijn geheel doorwerken volgens de methode van het gesprek in de Geest.”

Gesprek in de Geest
Het gesprek in de Geest betekent dat iedereen eerst zijn opvatting mag geven over een deel van de tekst. Dan wordt daar in de groep door iedereen op gereageerd, niet over gediscussieerd. Ten slotte wordt in een moment van onderscheiding geïnventariseerd waar de overeenkomsten en verschillen zijn en welke onderwerpen belangrijk zijn om over door te praten. Tussendoor zijn er steeds momenten van gebed en stilte. Mgr. Hoogenboom noemt deze gespreksvorm een belangrijke vrucht van de synode. “Deze gespreksvorm wordt ook in ons land al op veel plaatsen gebruikt en zeer gewaardeerd. Het helpt om echt om in een geloofsgesprek naar elkaar te luisteren.”
De gesprekken in de groepjes is iets waar mgr. Hoogenboom naar uitkijkt. Hij denkt met zichtbaar plezier terug aan de vele ontmoetingen met allerlei verschillende mensen uit de wereldkerk die hij vorig jaar in de gespreksgroepen heeft gehad. Overigens niet alleen tijdens de groepsgesprekken maar ook tijdens de vieringen en de maaltijden was er ruimte voor ontmoeting.

Retraite en boeteviering
Voorafgaande aan de synode gaan de synodevaders en -moeders eerst twee dagen met elkaar in retraite onder leiding van Tomáš Halík, een vooraanstaande Tsjechische rooms-katholieke priester, filosoof en theoloog. Vervolgens is er bij wijze van opening een boeteviering. “Dat vind ik mooi,” zegt mgr. Hoogenboom. “We willen aan het begin ook schuld bekennen voor alles wat niet goed is gegaan. Hervorming en bekering zijn daarbij belangrijk en die begrippen komen overigens ook weer terug in het Instrumentum Laboris.”
De synodevader noemt enkele belangrijke gespreksthema’s uit het werkdocument zoals het doopsel als basis van ons Kerk-zijn, de behoefte aan vorming in het geloof van ons doopsel, de medeverantwoordelijkheid van alle gedoopten in de Kerk en de positie van de vrouw: waar kunnen vrouwen veel meer betrokken worden in het leven van de Kerk? De vraag of vrouwen de wijding tot permanent diaken kunnen ontvangen is, zo stelt het Instrumentum Laboris, geen onderwerp van de tweede zitting van de Bisschoppensynode. Daarover wordt net als over een aantal andere thema’s gesproken in tien verschillende studiegroepen.

Leren, vieren, dienen
Op de vraag of mgr. Hoogenboom ook onderwerpen mist in het Instrumentum Laboris noemt hij twee thema’s die hij aanvullend graag tijdens de synode onder de aandacht zou willen brengen. Ten eerste het onderwerp van de vergrijzing die gaande is in de Katholieke Kerk in Europa maar ook elders ter wereld. En daarnaast wil de bisschop graag meer aandacht voor het diaconale werk in de Kerk, waarin het tenslotte gaat om de drievoudige zending van leren, vieren én dienen.
“Ik vind het een mooie en eervolle opdracht dat ik opnieuw mag deelnemen aan de synode en ik ga mijn best doen om deze opdracht namens Nederland zo goed mogelijk te vervullen,” zo besluit mgr. Hoogenboom zijn gesprek met de journalisten.

Dit gesprek is in zijn geheel terug te kijken op het videokanaal van de bisschoppen: katholiekleven.nl.

Een Nederlandse vertaling van het Instrumentum Laboris leest u hier.
Meer informatie over de synode vindt u hier.