Van 21-23 september vond in Rome de jaarlijkse ontmoeting plaats van de nationale verantwoordelijken voor de pastorale zorg voor migranten en vluchtelingen. Zo’n vijftig vertegenwoordigers van 24 Europese Bisschoppenconferenties gingen in gesprek met elkaar en met medewerkers van de afdeling ‘Migranten en Vluchtelingen’ van het nieuwe Dicasterie voor de Bevordering van de Gehele Menselijke Ontwikkeling. Vanuit de Nederlandse Bisschoppenconferentie was de Utrechtse hulpbisschop mgr. Hoogenboom afgevaardigd.

Mgr. Hoogenboom toonde de deelnemers aan deze ontmoeting de brochure ‘Herbergzaam Nederland’ die de Nederlandse bisschoppen vorig jaar november hebben aangeboden aan paus Franciscus. In dit boekje zijn ‘best practices’ van rooms-katholieke parochies verzameld inzake de opvang van vluchtelingen. “Ik merkte dat voor dit initiatief veel belangstelling bestond en meerdere aanwezigen vroegen mij of het vertaald kan worden,” aldus mgr. Hoogenboom. Het overzicht van de projecten die per bisdom zijn weergegeven laat zien wat Nederlandse katholieken, vaak in samenwerking met andere mensen van goede wil, hebben gedaan sinds de oproep van paus Franciscus in 2015 om het hart te openen voor de toenemende stroom van vluchtelingen.

Prof. Gian Carlo Blangiardo en prof. Simona Maria Mirabelli van de Bicocca Universiteit in Milaan presenteerden tijdens de bijeenkomst de resultaten van een enquête gehouden onder de Europese Bisschoppenconferenties over de situatie van migranten en de publieke perceptie van dit fenomeen. Samengevat toont het onderzoek het vermogen van de Kerk aan om te reageren op de verschillende uitdagingen waarvoor de migratie kwestie ons stelt. Tegelijkertijd laat het onderzoek de noodzaak van verbetering zien wat betreft openheid, dialoog, samenwerking en uitwisseling van middelen tussen de verschillende partijen.

De deelnemers bespraken ook de verschillende uitdagingen die de komst van grote groepen vluchtelingen naar Europa stelt aan de Europese staten en aan de christelijke gemeenschap. De discussies lieten zien dat er overal in Europa aandacht en een verwelkomende houding bestaan in het licht van het fenomeen van de huidige migratie: een complexe gebeurtenis zonder precedent, aldus de deelnemers, een ware exodus van degenen die in grote nood verkeren en wanhopig strijden voor hun eigen toekomst.
Tegelijkertijd bestaan er grote culturele en sociale moeilijkheden die zowel de integratie hinderen als de perceptie van deze migranten. Er bestaat een duidelijke nood aan onderwijsmateriaal dat betrekking heeft op de gehele samenleving en de christelijke gemeenschappen zelf, alsook om met vrijgevigheid en voorzichtigheid te kunnen antwoorden op de uitdaging van ontvangst en integratie. Het is noodzakelijk om verder te gaan met het onderwijzen van de cultuur van de ontmoeting.
Solidariteit en angst zijn de twee tegengestelde emoties, vaak opgeroepen tijdens de ontmoeting, die het huidige klimaat goed vertegenwoordigen. Er zijn vele ervaringen en voorbeelden van solidariteit tussen de volkeren van Europa ten opzichte van de mensen die naar dit continent komen, maar de deelnemers benadrukten ook meermalen de wijdverbreide perceptie van angst en verbijstering bij mensen, gebaseerd op vooroordelen en onjuiste stereotypen.

Halverwege de bijeenkomst was er een ontmoeting met paus Franciscus. Hij sprak zijn zorg uit “over de manifestaties van intolerantie, discriminatie en xenofobie die in verschillende delen van Europa de kop hebben opgestoken. Vaak is deze reactie een gevolg van wantrouwen en angst voor de ander, de vreemdeling, zij die anders zijn.”
Om deze situatie het hoofd te bieden, moet de Kerk vertrouwvol en vastberaden haar pastorale opdracht vervullen en zich niet neerleggen bij de huidige moeilijkheden.
In de zetel van het Dicasterie voor de Bevordering van de Gehele Menselijke Ontwikkeling lichtten de medewerkers van de afdeling ‘Migranten en Vluchtelingen’ de prioriteiten en projecten toe waaraan dit dicasterie werkt, met name wat betreft de betrokkenheid van de Heilige Stoel en de Rooms-Katholieke Kerk in de voorbereiding van de ‘Global Compacts 2018’. Vervolgens spitste de discussie zich toe op de beste wijze waarop coördinatie tot stand kan komen tussen de verschillende spelers binnen het veld van de pastorale zorg voor migranten in Europa (Heilige Stoel, Bisschoppenconferenties en internationale kerkelijke organisaties).
Het programma eindigde met een bezoek aan het San Saba Centrum te Rome, dat wordt gerund door de Jesuit Refugee Service (JRS) in Italië. Hier worden onder meer asielzoekers opgevangen.