Aartsbisschop Eijk was op 4 oktober bij het 50-jarig jubileum van de St. Cunera Gedachteniskerk in Rhenen. Deze kerk is tevens de nationale Gedachteniskerk voor oorlogsslachtoffers, mgr. Eijk was hoofdcelebrant tijdens de Eucharistieviering. Hij stelde in zijn preek vast dat het “een feestelijke dag” was, maar ook “dat dit 69 jaar geleden anders was”, toen na de Duitse inval in mei 1949 de slag om de Grebbeberg werd geleverd.

De aartsbisschop nam de aanwezigen terug naar mei 1940, toen de Duitsers Nederland binnenvielen. Het was de bedoeling dat Nederland op 10 mei 1940 snel onder de voet zou worden gelopen. Mgr. Eijk: “Maar de weerstand bleek taaier dan verwacht en de Duitse troepen bereikten pas na drie dagen de Grebbelinie. Daar werd een ongelijke strijd geleverd: het terrein werd dapper verdedigd door het 8ste regiment Infanterie, maar de Nederlanders waren veruit in de minderheid, slecht bewapend en weinig getraind.
Tussen de 400 en 500 Nederlandse militairen sneuvelden op de Grebbeberg en de geallieerden hadden toen nog een jarenlange strijd voor de boeg. Het was een verloren strijd, was het daarom zinloos dat zij hun leven offerden?, vragen sommigen zich af. Mgr. Eijk: “Binnen het kader van christelijk geloof moet dat krachtig worden tegengesproken. Na het Laatste Avondmaal zegt Jezus tot Zijn leerlingen: ‘Geen groter liefde kan iemand hebben dan deze, dat hij zijn leven geeft voor zijn vrienden’ (Joh. 15,13). Geldt dat ook als de gave van het leven niet leidt tot het beoogde resultaat? Ja, de liefde die erin besloten ligt, maakt de gave van hun leven al zinvol. En het is in dit geval niet waar dat de gave van hun leven zonder zichtbare vrucht is gebleven – hun voorbeeld moedigde velen aan om in het verzet te gaan of te proberen naar Engeland te komen en daar hun vaderland als militair te dienen.”

‘Eeuwig leven’
Vanuit christelijke perspectief is er volgens mgr. Eijk nóg een vrucht: een leven in liefde in navolging van Christus leidt tot eeuwig leven en verrijzenis. “Jezus toonde dat Hij de volmaakte herder was, doordat hij niet als een huurling bij gevaar de vlucht nam, maar aan het kruis Zijn leven gaf voor zijn schapen en de weg naar de Verrijzenis en het eeuwig leven baande. Wie Hem volgt, en evenals Hij bij risico en moeilijkheden niet vlucht maar op zijn post blijft en zijn leven inzet, bevindt zich op de weg naar de Verrijzenis en het eeuwig leven. De gevallen militairen zijn lichamelijk dood, maar hun ziel wacht op de eeuwige verrijzenis. Ook na de dood is er leven, maar dan een ander leven.”
“Vanuit deze overtuiging is hier 50 jaar geleden, op 4 oktober 1959, deze gedachteniskerk geconsacreerd,” vervolgde de aartsbisschop. “We willen hen die hun leven voor ons en onze vrijheid hebben gegeven niet vergeten, we bidden voor hen en degenen voor wie hun dood een groot verdriet met zich meebracht en we houden hun voorbeeld in ere.”

Steentjesactie
Via een landelijke steentjesactie werden de financiën voor de bouw van deze kerk bijeengebracht, Eijk: “Die actie sluit aan bij wat de apostel Petrus zegt: ‘Laat ook uzelf als levende stenen voegen in de bouw van de geestelijke tempel’. De Kerk staat voor het gebouw, maar ook voor de gemeenschap die er samenkomt om God te eren en te bidden. Dat betekent niet alleen een steentje bijdragen in de vorm van een geldelijke gave, maar jezelf als levende steen laten plaatsen door God in Zijn Kerk. De militairen die in mei 1940 sneuvelden op de Grebbeberg lieten zich – om in deze beeldtaal te blijven – ook als stenen inmetselen in het gebouw van de beoogde vrede, die uiteindelijk altijd deelt in Gods Koninkrijk van vrede.”
“Zo worden wij allen uitgenodigd om deel uit te maken van de geloofsgemeenschap rond de Verrezen Heer. De kerk is niet zomaar een gebouw: het is de gemeenschap die in de stenen kerk, Gods huis, samenkomt. Die gemeenschap heeft als fundament Gods Zoon, Jezus Christus. In het huidige expressionistische individualisme zet het individu zich op het podium met de anderen als toeschouwer, en minder als personen naast zich op het podium om met hen een gemeenschap vormen. Dat betekent dat de christelijke boodschap van liefde, inzet van je leven en – wanneer nodig – offer van het leven niet gemakkelijk wordt begrepen. Bidden we dat deze gedachteniskerk en haar parochie hier in Rhenen door de herinnering aan hen die voor onze vrijheid sneuvelden, de Blijde Boodschap van liefde, die Jezus ons bracht, met elan, met verve, enthousiast, inspirerend en met grote vrucht tot in lengte van jaren mogen uitstralen.”