“Seksueel misbruik mag nergens voorkomen en zeker niet in de Kerk, want we hebben de opdracht om Gods liefde te verkondigen.” Dit zei kardinaal Eijk op vrijdag 24 mei in Amersfoort tijdens de uitwisselingsconferentie ‘De kerk, een veilige plek’, die werd georganiseerd door de Raad van Kerken.

De Raad van Kerken brengt in 2019 een uitwisseling op gang tussen de aangesloten kerkgenootschappen waar het gaat om het realiseren van een veilige omgeving voor met name minderjarigen en kwetsbare personen. De bedoeling is “om als kerken elkaar te helpen om alert te blijven als het gaat om preventie, hulpverlening, erkenning en genoegdoening, opdat de aandacht hiervoor niet verslapt of verdwijnt.”

Algemeen secretaris van de Raad van Kerken, Christien Crouwel, opende de bijeenkomst op 24 mei. “Kerken horen een veilige plek te zijn. Veiligheid vraagt om voortdurende aandacht en preventie. We achten het onze plicht er alles aan te doen dat de kerk werkelijk voor ieder een veilige plek is. Dat was de kern van de verklaring uit 2014. Vandaag gaan we in gesprek om te horen hoe deze intentie om te komen tot een veilige kerk vorm heeft gekregen en welke stappen zijn gezet. We willen van elkaar leren en elkaar bemoedigen en inspireren.”

Uitwisseling over aanpak en beleid
De uitwisselingsconferentie werd gehouden om te spreken over het beleid aangaande de aanpak en preventie van seksueel misbruik. Begin 2020 zal de Raad van Kerken een vervolgbijeenkomst houden met het oog op slachtoffers van seksueel misbruik en grensoverschrijdend gedrag.

Vanuit de Oud-Katholieke Kerk sprak Mgr. Vercammen over het onafhankelijke onderzoek, waartoe de kerkleiding opdracht gaf, en de conclusies van dat onderzoek. Die spraken onder meer over prioriteit voor slachtoffers, het aanstellen van vertrouwenspersonen, het vragen van een VOG en aandacht voor grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik in de ambtsopleiding. Ook sprak de oud-katholieke aartsbisschop over aandacht voor de cultuur binnen de kerkgemeenschap, waarin niet passend gedrag gesignaleerd moet worden en bespreekbaar moet zijn.

Vanuit de Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten (VPE) vertelde Janneke van der Werf als projectleider ‘veilige kerk’ over de manier waarop de VPE gemeentes wil helpen bij het ontwikkelen en verbeteren van preventiebeleid. Ze illustreerde dit aan de hand van de stappen die een concrete pinkstergemeente op dit moment aan het zetten is, als onderdeel van een project dat vanuit de VPE intensief wordt begeleid.

Onafhankelijk onderzoek
Kardinaal Eijk lichtte toe hoe de Rooms-Katholieke Kerk vanuit de adviezen van het onafhankelijke onderzoek van de heer Deetman, gepubliceerd in 2010, een onafhankelijk stichting oprichtte, de Stichting Beheer en Toezicht inzake seksueel misbruik in de Rooms-katholieke Kerk in Nederland, met vier pijlers: een Meldpunt, een klachtencommissie, een compensatiecommissie (die werkte volgens een regeling met een maximum compensatie van € 100.000) en een platform hulpverlening. De Nederlandse bisschoppen en de religieuzen werkten daarbij nauw samen.

De procedure was een coulanceregeling, omdat zaken voor het overgrote deel verjaard waren en aangeklaagden overleden, zodat een gang naar de rechter niet mogelijk was. Op deze manier kon aan slachtoffers erkenning, genoegdoening en hulp worden aangeboden, ook in geval waarin de aangeklaagde was overleden en het seksueel misbruik was verjaard. Omdat het aantal klachten zeer gering werd, werd een einddatum voor deze regeling ingesteld (door de voorzieningenrechter bepaald op 1 mei 2015). Sindsdien kent de R.-K. Kerk een Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag, vergelijkbaar met instanties die ook andere maatschappelijke organisaties kennen, en die bij haar werkzaamheden de Gedragscode Pastoraat hanteert. Van strafbare vormen van seksueel misbruik wordt altijd aangifte gedaan bij de politie.

Onderdelen preventiebeleid
De kardinaal benoemde de onderdelen uit het preventiebeleid, zoals het verplichte antecedentenonderzoek, de verplichte VOG voor pastorale beroepskrachten en bepaalde groepen vrijwilligers en de aandacht die middels vaste programmaonderdelen aan seksueel misbruik wordt besteed tijdens de seminarie- en noviciaatsopleidingen.

In de middag gaven medewerkers van vier kerkelijke meldpunten nadere uitleg van de aanpak die ‘een veilige kerk’ voorstaat. Zij leidden deze middag elk een gespreksgroep, waarin de deelnemers aan de dag ervaringen uitwisselen. De meldpunten presenteren zich gezamenlijk op de portalwebsite eenveiligekerk.nl waar informatie te vinden is en die doorverwijst naar de afzonderlijke meldpunten. Voor de Rooms-Katholieke Kerk is dit het Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag RKK. Liesbeth Sanders is werkzaam bij dit meldpunt en was deze middag ook aanwezig.

De verklaring ‘De kerk, een veilige plek’ werd op 10 december 2014 ondertekend door meer dan twintig kerkgenootschappen. Voordat de algemeen secretaris van de Raad van Kerken de middag afsloot met gebed, was er een officieel moment toen de algemeen secretaris van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK), Ruben Vis, de verklaring mee ondertekende. Het NIK sluit zich aan bij de verklaring en bij een meldpunt (het SMPR, Meldpunt Seksueel Misbruik in de Kerk).

Dit zijn de zes punten van preventie die kardinaal Eijk in zijn inleiding noemde:

• De Gedragscode Pastoraat
• Handhaving van de Gedragscode via het meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag RKK
• De verplichte VOG voor pastorale beroepskrachten en bepaalde groepen vrijwilligers
• Het verplichte antecedentenonderzoek
• Aandacht voor preventie in de ambtsopleiding
• Het ontwikkelen van deskundigheid

Aan de deelnemers van de uitwisselingsconferentie werd de ‘Verklaring van de Nederlandse bisschoppen van 10 september 2018’ uitgereikt.

• Meer informatie over de aanpak en preventie van seksueel misbruik in de R.-K. Kerk is te vinden op rkkerk.nl onder ‘dossier misbruik’
• Klik hier voor de website van het Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag RKK