Diocesaan diaconaal werker Tom van Vilsteren bezocht op zaterdag 9 maart een door Kansfonds georganiseerde landelijke Inspiratiedag in Hilversum. Kansfonds hield voor de zesde keer deze dag samen met Actioma, Huis van Dominicus en KRO-NCRV. Deze Inspiratiedag is er voor mensen die zich vanuit diaconale overwegingen inzetten voor hun medemens. Het thema van deze dag was: ‘Ik ben omdat wij zijn’. Meer informatie over Kansfonds is te vinden op www.kansfonds.nl.

Het ochtendprogramma bestond uit presentaties van een drietal personen. De aftrap werd gegeven door Corine van der Loos. In haar hoedanigheid als beleidsmedewerker Caritas bij het bisdom Haarlem Amsterdam ging zij nader in op het functioneren van Caritas door het presenteren van een stappenplan.

Van der Loos was stellig in haar opvatting dat de kracht van Caritas niet ligt in hulpverlening maar vooral in het er zijn voor elkaar, door gebruik te maken van een netwerk, relaties en gemeenschap. De zeven stappen die daaraan bij kunnen dragen laten zich als volgt omschrijven:

1. Bouw relaties op.
2. Ga niet alleen op pad als je iemand opzoekt die mogelijk hulp nodig heeft van Caritas.
3. Doe alleen dingen waar je vreugde uit haalt.
4. Maak je geen zorgen over geld.
5. Denk niet te snel dat je geen mensen kent die onder de armoedegrens leven.
6. Communiceer over je activiteiten.
7. Volg je roeping.

Afsluitend benoemde Corine van der Loos een aantal initiatieven die plaatsvinden in het bisdom Haarlem-Amsterdam. Zonder de andere initiatieven tekort te willen doen, was het meest in het oog springende project de fietsles. Met name mensen met een migratieachtergrond maken graag gebruik van deze mogelijkheid, zo bleek.

Theoloog Erik Borgman ging inhoudelijk in op het thema van deze dag. Zijn uitspraak dat de Kerk instrument is in Christus is veelzeggend. Volgens Erik Borgman is Caritas – lees: de samenleving – er niet voor ingericht om mensen uit de problemen te halen. Feitelijk willen we problemen die we niet kunnen oplossen, niet hebben.
Erik Borgman schetste een aantal ontwikkelingen in de samenleving die ertoe bijdragen dat mensen in de problemen raken:

1. De demon van het neoliberalisme: als het niet lukt, ligt het aan jezelf.
2. Verwezing van de samenleving: mensen doen er niet langer toe.
3. Tirannie van de verdienste: de maatschappelijke positie van het individu is gebaseerd op zijn/haar verdienste.

We mogen ons volgens Erik Borgman laten inspireren door de volgende gedachten:

• Zorgen voor een ander (diaconie) mag leuk zijn. Het is geen last die ons uitput. Het is geen verplichting maar een persoonlijke keuze.
• Je hebt het recht om goed te doen. Hij noemt dit de missionaire taak van diaconie. Feitelijk is dit het 8ste punt van Caritas in het door Corine van der Loos gepresenteerde stappenplan Caritas.
• Iedereen moet een thuis hebben.
• De liefde ziet het onzichtbare. Hulpverlening moet niet centraal staan.

Borgman sloot zijn lezing af met een metafoor. Bij brood wordt het onderscheid tussen randen en centrum opgelost door te kneden. We hoeven het probleem niet op te lossen – we zijn geen hulpverlening.

Bisschop De Korte van ‘s-Hertogenbosch bouwde zijn presentatie op aan de hand van een zoektocht naar een nieuwe balans tussen persoon en gemeenschap. Hij schetste daartoe de geschiedenis van de collectieve emancipatie die in 1880 aanving. Het huidige Nederland is vorm gegeven door drie stromingen:

• Sociaaldemocratie
• Christendemocratie
• (Neo)Liberalisme

Zij zijn alle in crisis en aanzienlijk gekrompen, aldus mgr. De Korte. Populisme en polarisatie doen hun intrede. Mensen moeten in toenemende mate hun eigen leven betekenis geven. “Gevolg van dit alles is ontzieling, spirituele leegte, verveling en zingevingscrisis,” zo zei bisschop De Korte. Hij stelde dat opnieuw moet worden nagedacht over een goede balans tussen persoon en gemeenschap. Op hoofdlijnen betekent dit:

• Het katholiek sociaal denken dient als bron voor identiteit.
• Menselijke waardigheid als schepsel van God.
• Personalisme in plaats van individualisme.
• Solidariteit met medemensen.
• Subsidiariteit: verantwoordelijkheden laag leggen.
• Het gedachtengoed van de paus als moreel leider omarmen.
• Zorgen voor het wij in deze wereld.

Mgr. De Korte sloot af met de stelling dat de samenleving van denken over moet stappen naar doen. Het gaat om zien, oordelen handelen, erbij blijven, bij God brengen en concreet handelen.

In het middagprogramma was er een keuze uit zeven workshops. De inhoud staat hierna kort beschreven.

Workshop 1: In gesprek met gemeente/maatschappelijke instellingen: Hoe ga je in gesprek met de gemeentelijke overheid en welzijns-/zorginstellingen in de eigen regio om lokale noden op te sporen, om als kerkelijke werkgroep aan te kunnen sluiten bij bestaande lokale sociale initiatieven of om zelf een initiatief te starten?
Workshop 2: Armoede-sensitief werken: signalen herkennen en in gesprek komen. Kun jij zo op het eerste oog zien wie het lastig vindt om rond te komen? Of wie al een tijd in armoede leeft? Op welke signalen kun je letten?
Workshop 3: Wat kun je betekenen voor vluchtelingen/mensen zonder geldige verblijfspapieren? Het gaat om kerkelijke initiatieven die hun deuren open zetten voor vluchtelingen/mensen zonder geldige verblijfspapieren. Hoe pak je dit aan?
Workshop 4: Omzien naar elkaar in de gevangenis. Gevangenen bezoeken is één van de zeven werken van barmhartigheid. Hoe zorg je als gevangenispastor voor gemeenschapszin onder gevangenen en hoe verbind je de leefwereld van de gevangenis met die van de buitenwereld?
Workshop 5: Voorbeelden van projecten waarin omzien naar elkaar centraal staat, zoals een verwendag voor alleenstaande moeders en een caravan project voor mensen die geen geld hebben voor een vakantie.
Workshop 6: Eco-Ubuntu en Theologie naar de haaien als vindplaats van hoop. De Kerk is een organisatie die al vele jaren krimpt. Het gaande houden van een organisatie die al jaren in omvang afneemt, is soms om moedeloos van te worden. Het vraagt om meer dan een gezonde dosis realisme, veerkracht en relativeringsvermogen. Toch is de Kerk misschien wel de mooiste organisatie die er is, en is het de moeite waard om je er door dik en dun voor te blijven inzetten.
Workshop 7: De mentale gezondheid van studenten staat al geruime tijd onder grote druk. Resultaten van verschillende onderzoeken schetsen een verontrustend beeld. Vele studenten worstelen met psychische problemen zoals somberheid, angstklachten en uitputtingsklachten. De organisatie Solidair ging in gesprek met Groningse studenten en luisterde naar hun verhalen. Ze wilden weten of het echt zo erg was en of ze iets voor hen konden betekenen.

De Inspiratiedag werd afgesloten met de uitreiking van de Kans inspiratie prijs – een initiatief van het Kansfonds. Deze prijs wordt uitgereikt aan een inspirerend project op het gebied van diaconie/caritas dat een thuis biedt aan mensen die het moeilijk hebben. De eerste prijs is een wisselbeeld en een geldbedrag van 5.000 euro. De Gemeenschap van Sant’Egidio Apeldoorn (St. Franciscus parochie) won vorig jaar deze Inspiratieprijs.
De aanwezigen mochten allen een stem uitbrengen op een van de genomineerde projecten. Uiteindelijk werd de prijs gewonnen door Friend4friend in Leeuwarden. Friend4friend is er voor jonge Nederlanders en nieuwkomers. Na een intakegesprek word je gekoppeld aan je buddy. Meer informatie over dit project is te vinden op de website www.friend4friend.nl.

Foto’s: Hermen van Dorp