November 2010

Wat is specifiek voor de diaken?

Deze herfst zijn er maar liefst vier diakens gewijd voor ons aartsbisdom: drie permanente diakens en een diaken die later tot priester zal worden gewijd. Wat doet of liever wat is een diaken? Bij het woord diaken denken wij al snel aan de diaconale liefdewerken. De liefde tot God en naaste is het fundament van de christelijke ethiek, de samenvatting van de tien geboden. Liefde van andere personen is voor ons onmisbaar.

En wat is liefde? De liefde tussen God de Vader en God de Zoon houdt een totale zelfgave in. De liefde van Christus voor ons is uiteindelijk Zijn totale zelfgave aan het kruis en in de verrijzenis. Ook menselijke liefde betekent altijd iets van een zelfgave, sommige vormen van menselijke liefde zijn zelfs een totale zelfgave.

Enkele van deze vormen van liefdesrelaties die een totale zelfgave inhouden, zijn geïnstitutionaliseerd: zoals het huwelijk en de wijding. Dit klinkt vreemd in hedendaagse oren. Liefde is toch zeker vrij en spontaan? Dat is toch geen gevoel dat je in een instituut juridisch kunt omkaderen? Maar liefde is niet alleen gevoel, al kan zij door positieve gevoelens ook vleugels krijgen. Wie liefheeft, wil dat zijn liefde blijft duren: het gaat niet om een afspraak voor een dag of een week of langer. Maar mensen zijn nu eenmaal wisselvallig in hun genegenheden. Tegenwoordig wordt liefde vaak gelijkgesteld met gevoel, emotie of seksuele betrekkingen die van dag tot dag kunnen wisselen. Maar dat strekt alleen tot bevrediging van het eigen gevoel. Dat is geen gave, laat staan een zelfgave.

Jezus maakt duidelijk dat liefde een gave van jezelf is:
“Geen groter liefde kan iemand geven dan deze, dat hij zijn leven geeft voor zijn vrienden” (Joh. 15,13).
Jezus gaf Zichzelf in Zijn kruisdood. De martelaren gaven hun leven voor het geloof in Jezus. Je leven geven kan ook iets anders betekenen dan sterven voor de goede zaak, namelijk ook de inzet van je leven. Denk bijvoorbeeld aan de wijze waarop ouders zich inzetten voor hun kinderen.

Wat hier over liefde is gezegd, geldt voor alle christenen. Maar wat is dan specifiek voor diakens? In het boek Handelingen (6,1-6) wordt gewag gemaakt van de eerste diakenwijding in de geschiedenis. Deze diakens behartigen vooral diaconale liefdeswerken, waar de apostelen niet meer aan toe kwamen. Maar in het volgende hoofdstuk staat vermeld dat één van deze diakens, Stefanus, ook optreedt als verkondiger van het geloof. In hoofdstuk 8 (26-39) komen we de diaken Filippus tegen, die aan de opperschatmeester – zeg maar de minister van financiën van de koningin van Ethiopië – het sacrament van het doopsel toedient.

Hierin zien we al de drievoudige opdracht van diakens: verkondiging, liturgie en diaconale liefdeswerken. Wat betreft de verkondiging leest de diaken het evangelie en preekt hij in de Eucharistieviering; daarnaast verricht hij een aantal taken die ook anderen kunnen doen. Ouders dragen bijvoorbeeld ook geloof over aan hun kinderen. In de liturgie heeft de diaken een bijzondere rol met betrekking tot de Eucharistie en het doopsel, naast liturgische taken die anderen eveneens uitvoeren. De diaconale liefdewerken zijn vanaf de jaren ‘50 overgenomen door de Staat, al valt er ook in onze tijd door de Kerk nog heel wat te doen op dit gebied.

Wat is nu specifiek voor de diaken op het gebied van de liefde? De wijding betekent een zelfgave (toewijding) van de diaken aan Christus, die een intense vorm van sacramentele verbondenheid van de diaken met Hem tot vrucht heeft. Daardoor stelt de diaken in zijn diaconale dienstwerk, verkondiging en liturgische activiteiten iets present van de dienstbaarheid van Jezus Zelf. In de diaken is een bijzonder aspect van de liefde van Jezus, dus van God Zelf, op sacramentele wijze aanwezig.

Het is in dit opzicht, in het present stellen van de dienstbaarheid van Jezus Zelf, dat diakens een grote rol kunnen vervullen, juist in onze huidige tijd waarin het zo noodzakelijk is om de echte betekenis van wat liefde is te herontdekken. Door hun sacramentele verbondenheid met de Heer kunnen diakens ons vertrouwd maken met de liefdevolle dienstbaarheid van Christus en daarmee met de hoogste liefdesgave van de Eeuwige Vader.