Maart 2021

Jozef: grootse dingen in stilte

Jozef, de echtgenoot van Maria en voedstervader (pleegvader) van Jezus, heeft in de loop der eeuwen veel mensen aangesproken. Hij is de beschermheilige van arbeiders. Vanwege zijn zorg voor het heilig huisgezin is hij patroon van vaders en echtgenoten. Omdat hij maagd is gebleven en in de Heilige Schrift beschreven wordt als een man die heel zijn leven vorm gaf in gehoorzaamheid aan God, is hij ook patroon voor religieuzen.

Inmiddels hebben we in Nederland net de campagnetijd achter de rug. ‘Mannetjesmakers’, mensen die er hun beroep van maken anderen te adviseren hoe ze zich het beste kunnen presenteren, bereiden onze politici zorgvuldig op de verkiezingscampagne voor. Vlot gekleed en vlot gebekt met van tevoren ingestudeerde oneliners hopen politici zoveel mogelijk mensen aan te spreken.

Jozef heeft dat allemaal niet nodig. In de Heilige Schrift spreekt Jozef geen enkel woord. Hij spreekt aan door zijn authenticiteit: gewoon door wie hij is. Hij is een mens die een grootse offerbereidheid aan de dag legt, maar dan in stilte. Hij wordt in de Heilige Schrift vooral beschreven als de man die niet alleen een uiterlijke, maar ook een innerlijke stilte heeft die hem in staat stelt Gods stem te horen en er gehoor aan te geven.
Als blijkt dat Maria zwanger is, raakt Jozef in tweestrijd. In het geval dat hij door Maria al ingelicht was over wat de engel Gabriël haar had aangekondigd, zou Jozef hebben besloten in stilte naar de achtergrond te verdwijnen om Gods plannen met haar niet in de weg te staan. Hij zou dan bereid zijn geweest om zich op deze wijze voor haar op te offeren.

Maar stel dat Maria hem niet over de boodschap van de aartsengel Gabriël zou hebben geïnformeerd. Mensen zouden dan kunnen denken dat zij tijdens de verlovingstijd van een ander zwanger was geworden. Dan zou zij volgens de Wet van Mozes gestenigd hebben moeten worden (Deut. 22,22-24) en mocht Jozef haar volgens deze wet niet als zijn vrouw houden. Maar hij kende de heiligheid van Maria en besefte dat hij voor een mysterie stond dat hij niet kon duiden. Hij wilde in ieder geval dat haar geen enkel kwaad werd berokkend en zou hebben overwogen in stilte van haar te scheiden (Mat. 1,19). Dan zouden de mensen hebben gedacht dat hij haar zwanger had gemaakt en vervolgens had laten zitten. Hij zou dan eveneens bereid zijn een groot offer te brengen om haar leven veilig te stellen.

Hij aarzelt echter niet om Maria tot zijn vrouw te nemen, als de engel Gabriël hem in een droom daartoe aanspoort:

“Wees niet bevreesd Maria, uw vrouw, tot u te nemen; het kind in haar schoot is van de Heilige Geest” (Mat. 1,20).

Hij neemt de taak op zich om als pleegvader te zorgen voor Jezus, niet zijn zoon maar die van God, en voor Diens moeder Maria. De veertiende- en vijftiende-eeuwse kunst brengt de tedere zorg van Jozef voor Jezus op aandoenlijke wijze in beeld: Jozef maakt doeken van zijn eigen kledingstukken om er de pasgeboren Jezus mee in te wikkelen en warm te houden.

Jozef aanvaardt een levensopdracht met de nodige consequenties. Dit blijkt ook uit de vlucht naar Egypte vlak na de geboorte van Jezus om deze te beschermen tegen koning Herodes. Jozef verricht in gehoorzaamheid aan God grootse dingen in stilte. Zijn innerlijke stilte stelt hem in staat om te horen wat God hem zegt. Hij is daarin een voorbeeld en een voorspraak voor alle christenen die Jezus serieus willen navolgen.
Ons innerlijk leven wordt – als we niet uitkijken – onderdrukt door het lawaai van het moderne leven. En dit is er niet beter op geworden door de komst van de sociale media en andere nieuwe communicatietechnieken. Het huidige Jozefjaar is een gelegenheid bij uitstek om te komen tot de innerlijke stilte die we voor onze relatie met God nodig hebben.

De heilige Theresia van Avila raadt ons aan om Jozef als leidsman te kiezen: “Wie een leidsman zoekt op de weg naar het inwendige gebed en het inwendig leven, moet de heilige Jozef als leider nemen. Hij zal in heel korte tijd zijn doel bereiken.”