Januari 2021

Het Capitool in Washington bestormd? Vooral een symptoom

Op de bestorming van het Capitool te Washington bij gelegenheid van de zitting van het Congres op 6 januari jl. waarin Biden officieel tot nieuwe president van de Verenigde Staten van Amerika zou worden uitgeroepen, reageerde iedereen met verbijstering en verontwaardiging. En terecht. Want in een democratie moeten de uitslagen van de verkiezingen worden geaccepteerd, hoe terugstellend die voor een deel van het electoraat ook mogen zijn uitgepakt.

Een commentator maakte een vergelijking met de bestorming van de Bastille in 1789, maar maakte wel dit verschil: die was gericht tegen een absolutistische koning, waar nog bij kwam dat in de Bastille het door de revolutionairen fel begeerde buskruit van het Franse leger lag opgeslagen. Bedoelde commentator voegde aan zijn bespiegeling overigens ijlings toe dat het ‘buskruit’ van het Amerikaanse leger zich waarschijnlijk niet in het Congres bevond. Het was een onheilspellend tafereel, temeer daar de beveiliging van het Congres niet opgewassen bleek tegen de binnendringende menigte. Op een gegeven moment zat in de voorzitterszetel van Nancy Pelosi een jongeman met Trump-petje onder zijn capuchon en een mondkapje om onbenullig om zich heen te kijken met zijn mobieltje in de hand. Het laatste om te wachten op nieuwe ‘orders’, want zo’n menigte wordt binnen de kortste keren gemobiliseerd en gedirigeerd door boodschappen, verspreid via de sociale media, waardoor heel veel mensen in een oogwenk kunnen worden bereikt.

Ging het hier niet om een stelletje relschoppers? Gedeeltelijk wel. Maar er waren ook hardwerkende mensen bij, die het onder normale omstandigheden nooit in hun hoofd zouden hebben gehaald om aan zo’n happening deel te nemen. Hoe kwamen zij ertoe om zich voor iets te lenen dat – niet zonder reden – is gekenschetst als een aanval op de Amerikaanse democratie? Het antwoord is: wanhoop. Buiten de relschoppers ging het om mensen die door het bestaansminimum zijn gezakt. Die onder de armoedegrens leven en onder schulden gebukt gaan door een lage werkeloosheidsuitkering. Maar ook mensen die voltijds werken en toch te weinig verdienen om een waardig leven te leiden. Zij hebben al hun hoop op Trump gevestigd en nu verliest hij. En zij zijn op het verkeerde been gezet door zijn hardnekkige bewering dat de verkiezingen gestolen zijn. Daardoor raken ze door het dolle heen en begaan daden die niet zijn goed te praten. Dit neemt niet weg dat hun desillusie tot op zekere hoogte valt te begrijpen.
In Nederland weten we bijna niet meer op welke partij we in maart zullen stemmen, omdat er bij ons wel 89 geregistreerd zijn. Maar als ik Amerikaan was, zou ik het ook niet weten, juist omdat er maar twee partijen zijn. Ik spreek even niet over de vele onwaarheden die door Trump gedebiteerd zijn. Maar als katholiek ben ik het eens met de Republikeinse opvattingen inzake abortus, de gendertheorie en een aantal medisch-ethische kwesties. Ook waardeer ik de bescherming die zij de christelijke scholen bieden. Maar hun verzet tegen een adequate en betaalbare ziektekostenverzekering voor iedereen, daar kun je als katholiek onmogelijk mee akkoord gaan.

Hoe dan ook, de bestorming van het Capitool is een symptoom. Niet alleen legt het een fundamenteel probleem bloot van de Amerikaans samenleving, maar evenzeer van de onze. Ook wij hebben vanaf het begin van deze eeuw mensen in de bijstand uitgeknepen en vernederd, beïnvloed als we waren door het neoliberale denken. En lager-opgeleiden zonder vaste aanstelling buiten we uit. Ook bij ons zouden deze mensen weleens in opstand kunnen komen – en dat niet zonder goede redenen.

Ik bepleit een terugkeer naar de katholieke sociale leer, waarop het Rijnlandse model was gebaseerd en waarop ook de socialisten hun stempel hebben gedrukt. Het centrale principe daarvan, waaraan ieder mens, geschapen naar Gods beeld en gelijkenis, deel heeft, is het Algemeen Welzijn: het geheel aan voorwaarden dat een integrale menselijke vorming garandeert voor iedereen: daaronder valt de eis dat ieder mens sociale ondersteuning krijgt of een inkomen dat een waardige menselijke ontwikkeling mogelijk maakt. Dat houdt ook in dat er voor iedereen een adequate en betaalbare ziektekostenverzekering beschikbaar is. En ook christelijke of andere godsdienstige scholen, waar een godsdienstige vorming wordt geboden, op voorwaarde dat die het objectief Algemeen Welzijn dient.