December 2024
Heeft de Kerk gefaald?
De Kerk is in wezen missionair. Bij Zijn Hemelvaart zond Jezus Zijn apostelen eropuit om alle mensen tot Zijn leerlingen te maken. Nadat Hij met Pinksteren de Heilige Geest over hen had uitgestort, gingen zij ook metterdaad Zijn Blijde Boodschap verkondigen, aanvankelijk te Jeruzalem en later ook daarbuiten. De apostelen Petrus en Paulus deden dat uiteindelijk in Rome.
In een verbazend kort tijdsbestek heeft het christelijk geloof zich over het toenmalige Romeinse Rijk verbreid. Dit kon plaatsvinden doordat de Heilige Geest de feitelijke hoofrolspeler is die de Kerk bezielt.
Het kan dus niet anders of de Kerk is in wezen missionair. Haar opdracht is het om het geloof in Jezus in de hele wereld te verbreiden en levend te houden. Daardoor is de Blijde Boodschap nu over de hele wereld verbreid.
De Kerk – bezield als zij is door de Heilige Geest – faalt niet, maar mensen in de Kerk kunnen wel degelijk falen. In de tweede helft van de jaren ’60 van de vorige eeuw kwam er na de afsluiting van het Tweede Vaticaans Concilie een kink in de kabel. Het aantal mensen dat de Kerk bezocht, daalde onvoorzien heel snel. Veel mensen werden onzeker in hun geloof of verloren het helemaal.
In 1965 kwam ik op een middelbare school van religieuzen in Amsterdam. In de eerste twee jaar was er een gezamenlijke Heilige Mis bij gelegenheid van de opening van het schooljaar in een grote kerk in Amsterdam-Zuid, die bomvol leerlingen en docenten zat. De eerste vrijdag van de maand was er een Eucharistieviering in de kapel van de school en begonnen de lessen later, zodat de docenten en leerlingen die de viering hadden bijgewoond de gelegenheid hadden nadien hun ontbijt te nuttigen.
Maar vanaf 1967 kwam er de klad in. Diverse paters moesten na de vakantie ineens met ‘meneer’ worden aangesproken, omdat ze in de zomervakantie waren uitgetreden. De Eucharistieviering bij het begin van het schooljaar werd na enkele jaren slecht bezocht en daarom afgeschaft. Niemand sprak meer van een Eucharistieviering op de eerste vrijdag van de maand. Tot 1967 was er degelijk godsdienstonderricht. Vanaf 1967 verwerden de godsdienstlessen, nog steeds gegeven door priesters, tot discussie-uren. Daarbij mochten in die tijd nog sigaretten worden gerookt maar godsdienst was een zorgvuldig vermeden onderwerp.
Kortom, de school werd in korte tijd praktisch seculier, ook al was ze nog door religieuzen geleid. De overdracht van het geloof op school stokte. En dat was niet alleen het geval in die middelbare school in Amsterdam. Dat gebeurde op alle scholen en voor een groot deel ook in onze parochies.
De catechese werd ervaringscatechese. We moesten beginnen bij de directe ervaringen van de kinderen om ze zo geleidelijk tot begrip van de inhoud van het christelijk geloof te brengen. Maar de geloofsinhoud kwam gewoon niet meer aan bod. In het kader van de voorbereiding op de Eerste Heilige Communie bezochten schoolklassen een bakker, maar dat de hostie in de Eucharistieviering het Lichaam van Christus werd en de wijn Zijn Bloed kwam niet ter sprake. Hele generaties kinderen hebben de Eerste Communie gedaan zonder te weten wat de communie inhield.
Daar is overigens in de laatste decennia verandering in gekomen. De parochies hebben de Eerste Communie- en Vormselvoorbereiding in eigen hand genomen, waardoor kinderen en jongeren veel beter weten wat de Communie en het Vormsel inhouden. In het Aartsbisdom Utrecht wordt op regionaal niveau huwelijksvoorbereiding van een vijftal avonden aangeboden, waarin wordt uiteengezet wat het huwelijk is en wat de Kerk leert over de huwelijksmoraal.
In het aartsbisdom is in november 2023 op de Bisdomdag een driejarig missionair traject van start gegaan. Op 30 november van dit jaar vond een tweede Bisdomdag in dit kader plaats. Beide Bisdomdagen werden door de talrijke deelnemers zeer gewaardeerd. Het vuur van de Heilige Geest wordt weer zichtbaar in onze parochies. We zien hoe diverse parochies enthousiast met missionaire projecten van start zijn gegaan: onder meer gezinszondagen, ankerzondagen en Alpha-cursussen, die hun eerste vruchten al beginnen af te werpen.
Na zo’n halve eeuw de geloofsoverdracht te hebben verwaarloosd, komen de Kerk en daarmee de parochies weer bij hun essentiële opdracht uit. Onze parochies worden weer missionair. Dat wil zeggen: ze worden wat ze in wezen ook zijn.