Aartsbisschop Eijk bezocht op 11-11-11 (Sint Maarten) diaconale projecten in de stad Utrecht. Het was de derde ‘diaconale dag’ waaraan hij deelnam: eerdere edities van het diaconaal werkbezoek vonden plaats in Groenlo en Apeldoorn. Hij werd vergezeld door diaconaal werkster Annemarieke Hollanders, ‘s middags sloot mgr. Hoogenboom zich bij hem aan.

Op het programma van dit diaconaal werkbezoek stonden onder meer een bezoek aan inloophuis Het Knooppunt in de wijk Lunetten, een ontmoeting met vrijwilligers van de stichting OMDUW (voor dak- en thuislozen) en een bezoek aan een hospice. De dag besloot met een maaltijd met de leden van de studentenparochie H. Thomas van Aquino, die over hun projecten vertelden.

Het vrijwilligersproject Het Knooppunt gaat uit van de r.-k. en protestantse kerken in de buurt, die zo een bijdrage willen leveren aan het sociale leven in Lunetten. Ze bieden een soort ‘huiskamer’ voor de sociaal zwakke buurtbewoners. Ze werken samen met het Portes-welzijnswerk, dat de ruimte ter beschikking stelt. Een voedselbank en een ruilwinkel behoren ook tot het aanbod. In het inloophuis sprak aartsbisschop Eijk met een aantal bezoekers en enkele mensen die Het Knooppunt samen met vrijwilligers runnen: pastoraal werker Hans Harmsen en diaken Piet van Klein van de Martinusparochie, voorzitter Cor van Rijswijk van de protestantse Marcuskerk en coördinator Arjen de Groot. Sommige van de vrijwilligers zijn al 20 jaar verbonden aan Het Knooppunt, zoals Mies die haar inspiratie haalt uit Jezus’ woorden: ‘Wat je voor de minsten hebt gedaan, heb je voor mij gedaan’. Pastoraal werker Hans Harmsen omschrijft Het Knooppunt als “een bijzondere gemeenschapservaring. Het is een beetje als de blinde en de lamme die elkaar helpen – iedereen mankeert wat anders maar ze houden elkaar overeind en informeren naar elkaar als iemand een paar keer niet langs is geweest. Dat ontroert me en houdt me bij de les.”

‘Concrete hulp’
In de pastorie van de Sint Catharinakathedraal liet mgr. Eijk zich door voorzitter Jan de Kruijff bijpraten over de werkzaamheden van de stichting OMDUW (Oecumenische Missionaire Diaconale Utrechtse Werkgroep). OMDUW bestaat sinds 1982 en wordt gedragen door 21 Utrechtse kerken. De werkgroep is vooral actief voor mensen aan de rand van de samenleving, onder anderen dak- en thuislozen. De Kruijff: “Zo houden we een spreekuur voor dak- en thuislozen in de pastorie van de Catharinakathedraal. De hulp is vaak concreet: een nieuwe bril of schoenen. We proberen de mensen in een betere positie te brengen, soms betekent dat doorverwijzen als de problematiek te ingewikkeld is. Het werk is weerbarstig en het politieke klimaat helpt ook niet. Illegaliteit is strafbaar gesteld en mensen zonder documenten mogen geen gebruik meer maken van de gemeentelijke nachtopvang. Aan dat laatste proberen we wat te doen.”
Ook het verslechterende economische klimaat wordt voelbaar in het welzijnswerk in Utrecht. Het Stiltecentrum is een maatjesproject gestart voor mensen in de schuldhulpverlening, zodat die langere tijd iemand hebben die met hen optrekt.

Zak van Sinterklaas
De lunch werd genoten bij de Antoniuskerk, waarbij de ingrediënten afkomstig waren uit de nabijgelegen multiculturele wijk Lombok. Na afloop overhandigde Desirée Rasenberg van ‘Pure Jute’ een duurzame zak van Sinterklaas aan mgr. Eijk. Initiatiefneemster Rasenberg wil met ‘Pure Jute’ twee dingen: een betere toekomst voor mensen in ontwikkelingslanden én een schonere aarde. Het resultaat: hippe designtassen van biologische jute, geproduceerd volgens fairtrade principes. Het is één van de gekozen projecten waar in de komende Adventsactie geld voor wordt geworven.
De volgende stop tijdens dit diaconaal werkbezoek was de Interkerkelijke Stichting Kerk en Buitenlanders (ISKB). Na een welkomstwoord door ISKB-voorzitter Herre Talsma was het woord aan Hein Stuurman, één van de 48 mentoren van het ISKB-project School’s cool en werkzaam bij een Utrechtse supermarkt. Hein vertelde vol enthousiasme over zijn motivatie en ervaringen. Hij is mentor van een Marokkaanse jongen in de wijk Kanaleneiland, bij wie thuis diverse problemen zijn. Daarom is het extra belangrijk dat Hein exclusieve aandacht kan geven aan zijn pupil.

Tijdens het bezoek werden ook de taal- en ontmoetingsprojecten gepresenteerd. Taalcoach Maarten van Dijk en zijn cursist Taib Tounkara vertelden over het Mannenontmoetingsproject in de bibliotheek in Lombok. Maarten heeft tijdens diverse reizen ervaren hoe moeilijk het is je weg te vinden in een land als je de taal niet beheerst. Dat motiveerde hem vrijwilliger bij de ISKB te worden. Taib vindt de wekelijks taalontmoetingen een belangrijke aanvulling op zijn school.
Aartsbisschop Eijk was verrast door het hoge aantal vrijwilligers van het ISKB (700). De ISKB is in 1985 opgericht door drie kerken om laagdrempelige, duurzame ontmoetingen tussen Nederlandse Utrechters en Utrechters van niet-Nederlandse origine mogelijk te maken. Inmiddels is de stichting geprofessionaliseerd en zijn de kerkelijke wortels zelfs onzichtbaar geworden. Het bezoek werd afgesloten met de constatering dat ISKB en de Utrechtse parochies gebruik moeten blijven maken van elkaars ervaring en netwerken.

‘Mantel van Sint Maarten’
In een deel van de pastorie van de Antoniuskerk is sinds tien jaar een hospice gevestigd. “Een echt stadshospice,” zo lichtte directeur Hetty Stok toe. “Dat betekent bijvoorbeeld ook dat verslaafden tot de populatie behoren. Leven en sterven horen bij elkaar. Natuurlijk is deskundige zorg nodig, maar menselijke nabijheid is minstens zo belangrijk.” Het hospice drijft op vrijwilligers, verpleegkundige hulp komt van buiten. Doorgaans blijft de eigen huisarts voor de medische zorg verantwoordelijk. Ook de pastorale zorg komt – als de gasten daarom vragen – van buitenaf. Vaak knappen mensen op door de aandacht en zorg die ze hier krijgen, waardoor bijvoorbeeld minder medicijnen nodig zijn, zo vertelde Stok. Mgr. Eijk:  “Eenzaamheid is de grootste armoede van deze tijd.”
Aan het eind van de middag woonden mgr. Eijk en mgr. Hoogenboom in de Domkerk de uitreiking bij van de ‘Mantel van Sint Maarten’. Deze prijs is een aanmoediging voor opvallende en creatieve projecten die solidariteit in praktijk brengen en is een initiatief van Citypastoraat Domkerk en van de stedelijke diaconie van de Protestantse Gemeente Utrecht. Voorafgaand hield CDA-politica Kathleen Ferrier een inleiding over ‘delen in crisistijd’. Ferrier stelde dat de kern van de huidige economische crisis niet ligt bij de banken, maar bij de huidige cultuur: “We leven in een cultuur van nooit genoeg en te weinig respect voor de planeet en de medemens. Daarom is een dag als vandaag belangrijk, waar mensen laten zien dat ze zich hebben laten inspireren door bisschop Martinus van Tours. Deze voorbeelden laten zien dat het niet alleen gaat om bezit, maar dat mensen elkaar gegeven zijn om te delen wat ze hebben.”

De drie genomineerden waren Huize Agnes (opvang voor vrouwen die hun land zijn ontvlucht), de speelgoedbank (speelgoed voor kinderen in arme gezinnen) en de stichting Thuis Sterven, die via hulp van vrijwilligers mensen de gelegenheid biedt om in de vertrouwde thuissituatie de laatste dagen door te brengen. Winnaar van de oorkonde en 1000 euro werd de speelgoedbank.

Studentenparochie
Het diaconaal werkbezoek besloot bij de broeders van Sint Jan in de Gerardus Majella parochie, van waaruit de studentenparochie H. Thomas van Aquino actief is. Daar werd, na enige tijd stille aanbidding in de kerk, de maaltijd genoten, waarna de studenten over twee projecten vertelden: komende zomer vertrekt een aantal studenten naar Togo om er vrijwilligerswerk te doen voor projecten (zoals waterputten slaan en meer Togolese jongeren de kans geven te studeren), om deel uit te maken van de Togolese cultuur en om hun geloof te verdiepen.
Laura Ruijs vertelde over het project De Kleine Karavaan: weekendjes weg voor kinderen met een beperking. Dat betekent er even lekker tussenuit, spelletjes spelen, wandelen en natuurlijk samen zorgen voor een lekkere maaltijd. Ieder kind wordt tijdens het weekend gekoppeld aan een student, die in het bijzonder met dit kind optrekt.

 
Mgr. Eijk en mgr. Vercammen spreken de winnares (links)