Kardinaal Eijk was donderdag 6 juni te gast bij de Voortgezette Vorming. Hij hield voor beginnende priesters en pastoraal werk(st)ers een inleiding over de principes van de katholieke medische ethiek en de uitwerking daarvan in met name pastoraat en levensbeëindiging.

Het ochtendprogramma was geheel gewijd aan de uitgangspunten van de katholieke medische ethiek. De kardinaal vertelde bevlogen over de vooruitgang in de medische wetenschap van de laatste decennia. Hij maakte duidelijk dat er ‘technisch’ ontzettend veel mogelijk is en dat de ontwikkelingen momenteel heel snel gaan. De vraag of deze ontwikkelingen en de toepassingen daarvan ook ethisch verantwoord zijn, hangt voor een groot deel af van de mensvisie die je hanteert. In het seculiere mensbeeld geldt de geest als de eigenlijke menselijke persoon (Identity Theory of Mind) en is het lichaam slechts van instrumentele waarde. Dit dualisme kan verregaande ethische consequenties hebben, zoals we in onze samenleving dikwijls kunnen zien. Het christelijk mensbeeld daarentegen kent een dergelijk dualisme niet: de mens is geschapen naar Gods beeld en gelijkenis, zowel naar lichaam als geest. Het lichaam is hier dus geen instrument, maar heeft een intrinsieke waarde.

Na de lunch sprak de kardinaal over de uitwerking van bovenstaande principes in de leer van de Kerk, met name rond het beëindigen van het menselijk leven. In de discussie over euthanasie of hulp bij suïcide wordt dikwijls gesproken over de waardigheid van het leven. Dit is een uitermate subjectief begrip. Wie bepaalt wat waardig is of niet? En hoe wordt die waardigheid bepaald? Vanuit haar mensvisie heeft de Kerk een duidelijke mening over de actieve beëindiging van het leven. Toch kan ze niet alleen volstaan met het stellen van de norm, maar zal ze ook met alternatieven moeten komen. Palliatieve zorg is zo’n alternatief. Het gaat om een integrale zorg voor de kwaliteit van leven van de zieke, die niet tot louter fysieke aspecten beperkt kan blijven. Je zou kunnen zeggen: ‘palliatieve zorg voegt geen dagen toe aan het leven, maar het voegt leven toe aan de dagen’. In het pastoraat kunnen we worden geconfronteerd met een zieke die vraagt om het sacrament van de zieken, maar ook te kennen geeft het leven door euthanasie te willen laten beëindigen. Dat roept veel vragen op, waar de pastorale beroepskracht heel prudent mee om zal moeten gaan. Dit geldt ook voor de kerkelijke uitvaartviering van iemand die euthanasie heeft laten plegen. De Nederlandse bisschoppen hebben in 2005 een handreiking gepubliceerd onder de titel Pastoraat rond het verzoek om euthanasie of hulp bij suïcide. Deze werd aan alle aanwezigen ter beschikking gesteld.