Kardinaal Eijk bezocht op 17 januari de synagoge te Amersfoort (Drieringensteeg). Deze Nederlands Israëlitische Gemeente is één van de oudste in Nederland. Het bezoek vond plaats in het kader van de ‘Dag van het Jodendom’ die de R.-K. Kerk op die datum viert. De Utrechtse aartsbisschop werd vergezeld door de leden van de Diocesane Werkgroep Kerk en Jodendom, onder voorzitterschap van hulpbisschop Woorts. Behalve een ontmoeting met leden van deze Joodse gemeente kreeg het gezelschap ook een rondleiding door de sjoel (synagoge) van rabbijn Evers, die daarbij uitleg gaf over de dienst.

Rabbijn Boosman, voorzitter van de Joodse Gemeente Amersfoort, had kort daarvoor de gasten welkom geheten in de tegenover de synagoge gelegen ontmoetingsruimte. Hij typeerde deze gemeente als één “die de Tora als uitgangspunt heeft in een sfeer waarin vroom en vrij zich thuis voelen.”
Hoewel klein van omvang (110 leden) is het volgens Boosman “een bloeiende gemeente: er zijn wekelijks sjabbatdiensten maar ook diensten op Joodse feestdagen, gevolgd door koffie en informele ontmoeting – ‘Joods bijtanken’. Daarnaast organiseren we Joods onderwijs, pastoraal werk, ziekenbezoek en culturele activiteiten. We zijn blij dat dit nog zo kan zijn in een tijd waarin religie steeds meer uit de maatschappij wordt verbannen.”
Mevrouw Mayer, auteur van ‘Verhalen uit Joods Amersfoort’, vertelde over de geschiedenis van de Amersfoortse Joden. Het waren Joden van het Iberische schiereiland (Sefardiem) die zich rond 1650 in de stad vestigden om in de textielnijverheid te werken. Er kwam op den duur ook een Joods begraafplaatsje, dat in 2006 bij opgravingen nog bleek te bestaan. Als snel meldden zich ook Hoogduitse Joden (Asjkenaziem) in de stad. Toen de Joodse gemeente zich bleef uitbreiden, werd de ruimte in de Bank van Leening waarin werd samengekomen te klein. Daarom werd in 1726 een terrein gekocht aan de Drieringensteeg, waar een echte synagoge werd gebouwd. De Sefardiem (inmiddels sterk in de minderheid) en de Asjkenaziem gingen samen verder als één gemeente in deze sjoel. Ruim 100 jaar later moest ook deze synagoge vergroot worden, met als resultaat de synagoge zoals die er nu staat. In 1941 telde de Joodse gemeente ongeveer 700 leden. De helft van de Joden werd tijdens de Tweede Wereldoorlog omgebracht en het interieur van de synagoge werd verwoest.

Belang Dag van het Jodendom
Rabbijn Evers nam in de synagoge in vogelvlucht de elementen van de Joodse dienst door. Deze duurt ruim twee uur en bestaat uit een aantal vaste elementen, waarvan het lezen van een afdeling van de Tora er één is. Hij vertelde dat nog maar drie van de aanwezige tien Torarollen kunnen worden gebruikt: als er van een letter zelfs maar een deel ontbreekt, mag de rol niet meer worden gelezen. Bij het voorlezen ervan lezen zeven door de ‘master of ceremonies’ aangewezen mensen zachtjes hardop mee. Een dienst eindigt met een lezing uit de Profeten en een drietal gebeden.

Rabbijn Evers geeft uitleg bij de Esterrol

Kardinaal Eijk stond in zijn dankwoord stil bij het belang van de Dag van het Jodendom. “Lang lag de nadruk op de verschillen tussen de R.-K. Kerk en het Jodendom, nu richten we ons meer op de overeenkomsten en wat we delen.” Hij memoreerde de rol die de Utrechtse priester Toon Ramselaar, president van het kleinseminarie Apeldoorn, na de Tweede Wereldoorlog speelde in de katholiek-Joodse dialoog. Hij richtte onder meer de Katholieke Raad voor Israël op en werkte mee aan het de verklaring ‘Nostra Aetate’ van het Tweede Vaticaans Concilie, over de relatie met niet-christelijke godsdiensten. Paus Johannes Paulus II heeft vervolgens verdere accenten gelegd. “We mogen ons gemeenschappelijk geestelijk erfgoed en onze onderlinge band nooit vergeten,” benadrukte kardinaal Eijk.
“Er is nog iets dat ons bindt,” vervolgde hij, “en dat is een lastig element. We leven in een seculiere maatschappij die steeds intoleranter wordt. Dat merken we op verschillende manieren – sommigen noemen het al een dreigende dictatuur van de meerderheid. Het is dus goed dat we als religies naar onze gemeenschappelijke uitdagingen kijken. Mede daarom waardeer ik dit bezoek aan deze synagoge ook.”

Kardinaal Eijk, mgr. Woorts en het bestuur van de Joodse Gemeente Amersfoort