In het Vaticaan werd op 1 juni 2018 een document gepresenteerd van het Dicasterie voor Leken, Gezin en Leven over geloof en sport. De titel van de Engelse versie luidt: ‘Giving the best of yourself. The Christian perspective on sport and the human person’: ‘Het beste van jezelf geven’. In onderstaand artikel geeft priester André Monninkhof wat eerste indrukken van dit rijke document. Nadere bestudering ervan moet volgens hem uitwijzen, wat de betekenis van dit stuk kan zijn, ook in onze Nederlandse context. Monninkhof is behalve pastoor in Twente ook nationaal geestelijk adviseur van NKS Voetbal (Nederlandse Katholieke Sportfederatie), in zijn vrije tijd is hij actief als jeugdvoetbalscheidsrechter.

1. Geschiedenis
Dit pauselijke document is de vrucht van heel wat ontmoetingen en bijeenkomsten in het teken van geloof en sport. Reeds decennia lang komen sporters en sportploegen bij de paus op bezoek. Voor hen allen heeft de paus een persoonlijk woord, waarin hij vanuit gelovig perspectief de betekenis aangeeft van hun sportieve inspanningen. In 2004 richtte paus Johannes Paulus II zelfs een ‘Sportbureau’ op. Dit ‘Sportbureau’ heeft sindsdien vier congressen georganiseerd, waar thema’s met betrekking tot geloof en sport werden behandeld. Zelf heb ik als geestelijk adviseur van de Nederlandse Katholieke Sportfederatie (NKS) de congressen in 2007 en 2009 mogen meemaken. Ik vond het heel bijzonder om bij die gelegenheid collega’s te mogen ontmoeten (priesters en leken) die actief zijn in de wereld van de sport. Zo ging mijn Duitse collega mee als geestelijk verzorger mee met de Olympische sportploeg naar China. En een Zuid-Amerikaanse collega logeerde tijdens het WK Voetbal in hetzelfde hotel als de voetbalploeg van zijn land. ’s Morgens vierde hij met de spelers en de begeleiders de Mis. Verder voerde hij heel wat gesprekken met hen, over de zin van winst en verlies…
Het laatst gehouden congres in 2015 stond in het teken van ‘Coaches educating people’. In de wereld van de sport hebben coaches en begeleiders een heel belangrijke functie. Zij bepalen niet alleen de tactiek. Maar naar we mogen hopen, geven zij de spelers ook nog normen en waarden mee. Met name voor de jeugd is het belangrijk om heldere instructies aangereikt te krijgen, bijvoorbeeld over hoe een goede samenwerking in het team de sleutel kan zijn tot het bereiken van sportief succes. Uiteraard kun je dergelijk teamwork ook bezien vanuit een gelovig perspectief: solidariteit en verbondenheid zijn begrippen die we ook terugvinden in de katholieke sociale leer. Al deze reflecties op sportief gebied zijn uiteindelijk uitgemond in het pauselijk document, dat op 1 juni is gepresenteerd.

2. Hoofdlijnen van het document: ‘Giving the best of yourself’
De hoofdlijnen van dit document laten zich naar mijn indruk het best beschrijven aan de hand van de begeleidende brief van paus Franciscus bij dit document. In deze brief geeft hij drie betekenissen van sport.
In de eerste plaats, aldus paus Franciscus, is sport een plek van ontmoeting. Sport brengt mensen samen uit alle lagen van de maatschappij om een gezamenlijk doel te bereiken. In een cultuur die wordt gedomineerd door individualisme – zo stelt de paus – helpt de sport om te voorkomen dat we ons alleen op onszelf richten. Wanneer een vader speelt met zijn zoon, wanneer kinderen samenspelen in het park of op school, en wanneer een atleet zijn overwinning viert samen met zijn of haar supporters, draagt sport bij aan ontmoeting en gemeenschap.
In de tweede plaats, zo zegt paus Franciscus, is de sport een middel tot opvoeding. Met name de jeugd is hierbij van belang. Want naar de mening van de paus kun je juist de jongere generatie nog deugden bijbrengen als liefdadigheid, nederigheid, opofferingsgezindheid, constantheid en plezier. “Een goede ploeg op vruchtbaar land bevordert de oogst,” zo is de opvatting van de paus.
Ten slotte is de sport van belang als middel voor missionering en heiliging. “De Kerk is geroepen om een teken te zijn van Jezus Christus in deze wereld; ook door de sport, zoals deze wordt beoefend in parochies, scholen en verenigingen … Iedere gelegenheid is goed om de boodschap van Christus te verkondigen, ‘of de tijd nu gunstig of ongunstig is’ (2 Timoteus 4:2). … Sport kan de weg naar Christus openen op die plekken of in die omgeving, waar het – om uiteenlopende redenen – niet mogelijk is om Hem direct te verkondigen,” aldus paus Franciscus.

3. Eerste indrukken
Zoals hiervoor al gezegd, vraagt dit rijke document naar mijn mening om een grondige bestudering, om alle goede vruchten ervan te kunnen oogsten. Het document moet nog wat ‘beklijven’. Niettemin deel ik graag een paar indrukken die ‘op het eerste gezicht’ van dit document bij mij zijn blijven hangen.
a. Op de eerste plaats de titel: Giving the best of yourself. Dat er staat ‘giving’ en niet ‘give’ maakt al duidelijk dat vanuit kerkelijk perspectief sport geen statisch begrip is, maar juist een dynamisch gebeuren. Kennelijk hoort het tot de aard van de menselijke persoon dat hij in beweging is, dat hij bezig blijft om voortdurend het beste van zichzelf te geven. Er lijkt sprake te zijn van een proces, dat heel ons leven doorgaat. Als mens blijven wij bezig om onszelf te ontwikkelen en het beste van onszelf te geven. Talenten moeten tenslotte renderen, en een lamp verberg je niet onder de korenmaat.
b. Nog een opmerking bij de titel: Giving the best of yourself doet me ook denken aan de viering van de Eucharistie. Zoals Christus Zijn leven aan ons geeft, zo mogen ook wij mensen het beste van onszelf aan elkaar geven, om zo leven voor elkaar mogelijk te maken. In mijn beleving legt de titel van dit document op deze manier een originele en verrassende verbinding naar het belangrijkste sacrament dat wij in onze Kerk kennen.
c. Dit pauselijk document ligt naar mijn indruk in lijn met eerdere brieven van paus Franciscus die gaan over de vreugde van het Evangelie; de aansporing ‘erop uit te gaan’ (missionaire Kerk) en heiliging van ons menselijk leven (‘Gaudete et exsultate’). Ook sport kan – aldus de paus – een uitdrukking zijn van de vreugde van ons geloof; sport bevordert ontmoeting en sport kan – door de normen en waarden die zij bevordert – een weg zijn tot heiliging van ons persoonlijk bestaan.
d. In onze Nederlandse context lijkt me het belang van dit document te zijn gelegen in het feit dat het een brug slaat tussen ons geloof en de sport, die in onze samenleving een belangrijke plek inneemt. Pastores zullen dankbaar zijn als zij bij jubilea van sportverenigingen kunnen putten uit dit document. Ook de actualiteit (WK Voetbal) kan worden geplaatst in een gelovig perspectief. Waar dat kan, zou de verkondiging verlevendigd kunnen worden door het gebruik van beelden uit de sport. En we mogen ons uitgenodigd blijven voelen om zelf fit te blijven, zodat we het beste van onszelf kunnen geven en onze talenten het meest kunnen opbrengen. Misschien biedt dit document – ook in onze geseculariseerde omgeving – nog meer kansen. Maar dit vergt een nadere studie.

4. Tot slot
Een collega schreef me: “Dit is een positief stuk. De schrijver ervan krijgt van jou geen gele of rode, maar een gouden kaart.” Hier sluit ik me graag bij aan.

Pastoor André Monninkhof

Klik hier voor de (Engelse) tekst van het document

Klik hier voor de begeleidende brief van paus Franciscus